Yenidoğan bebeklerin dil gelişiminin kritik dönemleri vardır. Tüm çocukların yaklaşık üç yaşına kadar dilin tüm kurallarını uygulayarak uzun cümleler kurabilmeleri beklenir. Elbette her çocuk özeldir ve hepsinin gelişim çizgisi diğerinden farklıdır. Ayrıca dil gelişiminde cinsiyetin, kalıtsal özelliklerin, zekânın, yakın çevrenin… büyük etkisi vardır. Fakat dünyanın dört yanında eşit şartlar altında büyüyen çocukların dil gelişim dönemleri benzerlik göstermektedir.

Yukarıdaki görselde görüldüğü (*) üzere bebeklerin dil gelişimini dört dönemde incelenmek mümkündür. Bu konuda Piaget ve Vygotsky gibi gelişim psikolojisi üzerine araştırma yapanlar farklı tasnifler yapmıştır. Dil gelişiminin daha geniş bir dönemde ele alınması da mümkündür. Fakat özellikle bebeklerdeki dil gelişimi konusuna eğilmek, ilk kelimelerin ve cümlelerin oluşmaya başladığı evreleri göstermek istediğimiz için dil gelişiminin ilk üç yılındaki dönemleri açıklamaya çalışacağız.

Dil gelişimindeki sınıflandırmalarda, genellikle ilk bir yıl konuşma öncesi olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde çocuklar önce anlamsız ve bilinçsiz sesler çıkarırlar. Daha sonra bu seslerden tek ve birden çok heceler oluştururlar. Bunları taklitler izler ve bir yılın sonunda bilinçli bir şekilde kelimeler kullanmaya başlarlar. Tüm bu gelişim evreleri esas olarak aşağıdaki dört başlık altında incelenir. Şimdi konuşma öncesi dönemi kendi içerisinde birkaç evreye ayırarak incelemeye çalışalım:

Türklerin en eski ve millî alfabesi olan Göktürk alfabesi, aynı zamanda bir yazı sistemidir ve bu alfabe ile yazılmış metinlerde kullanılan yazı dili için Göktürkçe terimi kullanılmaktadır. Dünyanın en eski milletlerinden biri olan Türklerin, kendilerine özgü bir yazı sistemi olması zaten pek tabiî bir durumdur. Türkler zaten dil becerisi yüksek bir millettir. Bu bağlamda yarattıkları dil gibi, yazı sistemleri de kendi içerisinde harika bir sisteme ve estetik güzelliğe sahiptir.

Göktürk alfabesi temelinde gelişen yazı sistemine, yazı içinde Göktürkçe demeyi yanlış bulmuyoruz. Aslında Türkçede “+Çe” eki, dil türeten bir yapım ekidir. Yani Göktürkçe adı, bu bağlamda Türkçeden farklı bir dili gösteriyor gibi düşünülmemelidir. Sonuçta Türk tarihinin hangi döneminde olursa olsun, Türk milletine ait olan dilin adı yalnızca Türkçedir. Fakat burada Göktürkçeyi, Göktürkler döneminde kullanılan Türk yazı sistemi, ses yapısı ve söz varlığı olarak düşünmenizi istiyoruz.

Göktürkçe, Türklerin bilinen en eski yazı sistemidir. Bugüne kadar Türklere ait olduğu kanıtlanan en eski yazılı metin Orhun Yazıtları’dır. Orhun Yazıtları da Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Bu alfabenin ne zaman ortaya çıktığı, daha önce ne kadar süre kullanıldığı ile ilgili bir bilgi veya belge yoktur. Bu nedenle Türklerin en eski ve ilk milli yazıları Göktürkçedir diyebiliriz.

Yenidoğan bebeklerin yaşadığı gaz sorunu, anne babaların gaz çıkarma için masaj yapmalarını ve kolik denilen sorunla baş edebilmek için bazen sabahlamalarını gerektirebilir. Bebekler, anne karnındayken sadece kordonları aracılığıyla beslenirler. Dünyaya geldikten sonra ise anne sütüyle veya mama ile beslenmeye başladıklarından, mideleri ve bağırsakları aktif olarak çalışmaya başlar. Fakat birçok bebekte özellikle bağırsaklar henüz tüm işlevlerini yerine getirebilecek kadar gelişmemiştir. Bu nedenle birçok bebek, özellikle ilk üç ay boyunca gaz çıkaramama sorunu yaşamaktadır.

Bebeklerde gaz çıkarma yöntemlerini açıklamadan önce, bu sorun hakkında anne babaların bilmesi gereken bazı bilgiler paylaşmak istiyorum. Bebeklerin yaşadığı gaz problemi genellikle üç aya kadar sürer, bebeklerin büyük kısmında üç aydan sonra kendiliğinden kaybolmaya başlar. Bazı bebeklerde 5-6 aya kadar gaz sorunu devam edebilir. Özellikle erkek çocuklarda, kız çocuklara göre daha fazla gaz sorunu gözlemlenmektedir.

Bebeklerin gaz problemi, yalnızca bağırsaklarında biriken havayı atamamaları şeklinde olmaz. Bazen de beslenme sırasında yuttukları havayı geğirerek çıkaramadıkları için görülür. Bunun için beslenme sonrasında bebeğin mutlaka geğirmesi sağlanmalıdır. Aksi hâlde sadece gaz çıkarmasını beklemek doğru değildir, çocukta huzursuzluğun devam etmesine sebep olabilir.

Bir kavram olarak “çelişki” hem günlük hayatta sıkça kullanılmakta hem de sınavlarda soru köklerinde karşımıza çıkabilmektedir. Çelişmek kökünden gelen çelişki kelimesi, zaten söylendiğinde bir olumsuzluk çağrıştırmaktadır. Anlamı da bu olumsuzluğa uygun olarak ters düşme, tutarlı olmama, uyumsuz olma gibi bir ifadeye karşılık gelmektedir. Aralarında bağ kurulmak istenen iki farklı şeyin birbirine ters düşmesi, yani birbirleriyle uyumlu ve tutarlı olmaması anlamına gelen çelişki kavramına şimdi daha ayrıntılı bir şekilde bakalım.

Çelişki “Söylenilen sözlerin, yapılan davranışların birbirini tutmaması, tenakuz, paradoks” şeklinde tanımlanıyor. Bazen bir kişinin ağzından çıkan sözlerin çeliştiği söylenir. İşte burada söylenmek istenen, önce söylenilenle sonra söylenilen sözler arasında bir uyumun olmadığıdır. Veya bir kişinin sözleriyle davranışları çelişkili oluyorsa, o kişinin sözlerine uygun davranmadığını ve kendi düşüncelerine ters düştüğü anlaşılır.

Bir örnek olayla bu kavramı açıklayacak olursak: Erhan Bey geleneklerine bağlı, kültürünü yaşatmayı seven bir kişidir. Büyüklerinden öğrendiklerini hayatında uygulamaya çalışır, yanlış bile olsa örf ve adetlerinde var olan her düşünce ve davranışı olduğu gibi yaşatmak gerektiğine inanır. Ne var ki bir bayram ziyaretinde çocuklarıyla bir aile büyüğünü ziyarete gittiklerinde, Erhan Bey’in oğlu ihtiyar amcanın elini öpmek istemez. Erhan Bey, oğluna “El öpmenin bir saygı ifadesi olduğuna ve bu gereksiz geleneği sürdürmenin gerektiğine ben de inanmıyorum oğlum, seni destekliyorum.” derse, düşünceleriyle çelişmiş olur.