Yazım Kuralları
Tarih: 25 Temmuz 2012 | Bölüm: Yazım Kuralları | Yorumlar: 4 Yorum var.
Öğrenciler ilkokuldan başlayarak eğitim hayatları boyunca yazım kurallarıyla içli dışlıdırlar. Üniversiteye geldiklerinde de yazımla haşır neşir olma durumu bitmediği gibi mezuniyetlerinden sonra da bitmeyecektir. Yazım okur yazar her insanın bir şekilde sürekli olarak gündeminde olan bir konudur.
Ayrıntılarına girmeden önce yazımın bir karar verme konusu olduğunu, doğru yazım biçimlerinin karar vermeyle ortaya çıktığını, aynı kelimenin farklı biçimlerde de yazılabileceğini belirtmek gerekir. Ancak eğitimde esas olan standart yazım eğitimidir. Standart yazımın gerekli olduğu en önemli yerlerin başında da resmi yazışmalar gelir. Ancak her tür yazılı anlatımda doğru işaretin kullanımı ve kelimelerin doğru yazımı anlatılmak istenen konunun iyi anlaşılması için vazgeçilmez bir durumdur.
İş başvurulan, dilekçeler veya başka yazışmalarda yazım kurallarının doğru kullanılmış olması iyi bir tavsiye mektubu gibidir. Bu nedenle eğitimde standart dilin yazım kuralları öğretilir. Ancak yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklılıklar veya başka tasarruflar nedeniyle yazım kurallarının değişebileceği, bunun dilin özüyle ilgili olmadığı unutulmamalıdır.
Türkçenin Genel Yazım Kuralları
Tarih: 25 Temmuz 2012 | Bölüm: Yazım Kuralları | Yorumlar: 4 Yorum var.
1- Belli günlerin isimleri cümle içinde oldukları zaman büyük harfle başlanılarak yazılır.
Örnek: Anneler Günü, Nevruz, Tiyatro Günü.
2- Cümle içinde geçen ay ve gün adları küçük harfle yazılır. Belli bir tarihi işaret eden ay ve gün adları büyük harfle yazılır.
Örnek: 29 Mayıs 1453 yılının Salı günü.
3- Milli ve dini bayramlar büyük harfle başlar.
Örnek: Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı.
4- Gazete, dergi, kitap adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar. Özel ada dahil olmayan sözler büyük harfle başlamaz.
Örnek: Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi.
5- Kişi isimleri ve soy isimleri büyük harfle başlar.
Örnek: Mehmet Akif Ersoy, Ziya Gökalp, Cahit Sıtkı Tarancı, Ömer Seyfettin. Unvan ve sayı bildiren isimler büyük harfle başlar. Öğretmen Hüseyin, Profesör Kenan, Dr. Coşkun, Binbaşı Ali, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanım.
Ayrı Yazılan Sözcükler
Tarih: 25 Temmuz 2012 | Bölüm: Yazım Kuralları | Yorumlar: Yorum yok.
1. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
Örnek: ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı, ton balığı, yılan balığı; acı balık, bıyıklı balık, dikenli balık.
Örnek: ardıç kuşu, arı kuşu, çalı kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, saka kuşu, tarla kuşu, yağmur kuşu; alıcı kuş, boğmaklı kuş, makaralı kuş.
Örnek: ağustos böceği, ateş böceği, cırcır böceği, hamam böceği, ipek böceği, uçuç böceği, uğur böceği; ağılı böcek, çalgıcı böcek, sümüklü böcek.
Örnek: at sineği, et sineği, meyve sineği, sığır sineği, su sineği, uyuz sineği.
Örnek: deniz yılanı, ok yılanı, su yılanı; Ankara keçisi, dağ keçisi, yaban keçisi; fındık faresi, tarla faresi; dağ sıçanı, tarla sıçanı; Beç tavuğu, dağ tavuğu; Amerika tavşanı, yaban tavşanı; kaya örümceği, şeytan örümceği; bal arısı, yaban arısı; Pekin ördeği, yaban ördeği; Ankara kedisi, Van kedisi; Afrika domuzu, yaban domuzu.
b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
Örnek: ayrık otu, beşparmak otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse otu,
pisipisiotu, taşkıran otu, yüksük otu; acı ot, sütlü ot.
Örnek: ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği, küpe çiçeği, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği, yıldız çiçeği; ölmez çiçek.
Örnek: avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, mercan ağacı, öd ağacı, pelesenk ağacı, süt ağacı, tespih ağacı; kör ağaç.
Örnek: altın kökü, boya kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök.
Örnek: dağ elması, yer elması; çalı dikeni, deve dikeni; köpek üzümü, kuş üzümü; çakal armudu, dağ armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can eriği, gövem eriği; kuzu mantarı, yer mantarı; su kamışı, şeker kamışı; dağ nanesi, taş nanesi; ayı gülü, Japon gülü; Antep fıstığı, çam fıstığı; sırık fasulyesi, soya fasulyesi; Amerika bademi, taş bademi; Afrika menekşesi, deniz menekşesi; Japon sarmaşığı, kuzu sarmaşığı; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kayısı kurusu; su sarımsağı, şeker pancarı.
Örnek: kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm.
Birleşik Yazılan Kelimeler
Tarih: 25 Temmuz 2012 | Bölüm: Yazım Kuralları | Yorumlar: 18 Yorum var.
1. Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime olurlar:
Örnek: yer çekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir, açıkgöz, toplu iğne; eli açık, sırtı pek; söz etmek, zikretmek, hasta olmak, gelebilmek, yazadurmak, alıvermek; çoluk çocuk, çıtçıt, altüst; başüstüne, günaydın; sağ ol, ateşkes, külbastı.
2. Birleşik kelimeler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya ayrı olarak yazılır. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Örnek: kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata),
nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için),
pazartesi (< pazar ertesi),
sütlaç (< sütlü aş),
birbiri (< biri biri).
3. Et- ve ol- yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Örnek: emretmek (<emir etmek),
kaybolmak (<kayıp olmak);
haletmek (<hal’ etmek=tahttan indirmek),
menolunmak (<men’ olunmak);
affetmek (<af etmek), reddetmek (<ret etmek).
UYARI: Sadece söyleyişte tonlulaşma biçiminde ses değişmesine uğrayanlar ayrı yazılır: azat etmek, hamt etmek, izaç etmek, iktisap etmek. Bu örneklerde tonluluk söyleyişte belirtilir.
4. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.
a. Bitki adları: aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, kuşburnu, turnagagası, açıkağız, akkuyruk (çay), alabaş, altınbaş (kavun), altıparmak (palamut), beşbıyık (muşmula), acemborusu, çobançantası, gelinfeneri, karnıkara (börülce), kuşyemi, şeytanarabası, venüsçarığı, yılanyastığı, akşamsefası, camgüzeli, çadıruşağı, gecesefası, ayşekadın (fasulye), hafızali (üzüm), havvaanaeli, meryemanaeldiveni.
b. Hayvan adları: danaburnu (böcek), akbaş (kuş), alabacak (at), bağrıkara (kuş), beşparmak (deniz hayvanı), beşpençe (deniz hayvanı), çakırkanat (ördek), elmabaş (tepeli dalgıç), kababurun (balık), kamçıkuyruk (koyun), kamışkulak (at), karabaş, karagöz (balık), karafatma (böcek), kızılkanat (balık), sarıkuyruk (balık), yeşilbaş (ördek), sazkayası (balık), sırtıkara (balık), şeytaniğnesi, yalıçapkını (kuş), bozbakkal (kuş), bozyürük (yılan), karadul (örümcek), sarısabır (bitki).
c. Hastalık adları: itdirseği (arpacık), delibaş, karabacak, karataban.