Alıntı kelimelerin yazımı, özellikle batı dillerinden (İngilizce ve Fransızca gibi) alınan yabancı sözcüklerin yazılışında karşılaşılan sorunları ifade etmektedir. Batı kökenli dillerden doğrudan alınan yabancı sözcükler olduğu gibi yazıldığı hâlde; birçok dilden dilimize uyarladığımız alıntı sözcüklerin yazımında belli başlı kurallar vardır. Bu kurallar yabancı sözcükleri Türkçenin ses ve yazım yapısına uygun hâle getirmeyi amaçlamaktadır.

Alıntı (yabancı) sözcüklerin yazımı ile ilgili belli başlı kurallar şöyledir:

1.Çift ünsüz harfle başlayan Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konulmadan yazılır:
Örnek: francala, gram, gramer, gramofon, grup, Hristiyan, kral, kredi, kritik, plan, pratik, problem, profesör, program, proje, propaganda, pro­tein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, staj, stil, stüdyo, trafik, tren, triptik vb.

NOT: Bu tür birkaç alıntıda, söz başında veya iki ünsüz arasında bir ünlü türemiştir. Bu ünlü söylenişte de yazılışta da gösterilir:
Örnek: iskar­pin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kulüp vb.

2. İçinde yan yana iki veya daha fazla ünsüz bulunan Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır:
Örnek: alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf, tel­graf vb.

3. İki ünsüzle biten birtakım Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin söylenişinde ünsüzler arasında bir ünlü türemiştir. Bu ünlü yazılışta da söyleyişte de belirtilir:
Örnek: bahis < bahs (Ar.), emir < emr (Ar.), fikir < fikr (Ar.), hüküm < hükm (Ar.), ilim < ilm (Ar.), keşif < keşf (Ar.), nakil < nakl (Ar.), nutuk < nutk (Ar.), ömür < ömr (Ar.), sabır < sabr (Ar.), şahıs < şahs (Ar.), şehir < şehr (Far.), zehir < zehr (Far.)

NOT: Bu kelimeler ünlüyle başlayan bir ek veya etmek, edilmek, olmak, olunmak, eylemek yardımcı fiillerini aldıkları zaman türemiş olan ünlü, söylenişte de yazılışta da düşer:
Örnek: bahse, emri, fikre, hükmün, nutku, ömrün, şahsı, şehre; keşfolunmak, nakletmek, şükretmek, seyredilmek, zehretmek, zikreylemek…

4. İki ünsüzle biten Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır:
Örnek: film, form, lüks, modern, natürmort, psikiyatr, seks, slayt, teyp vb.

6. Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki g ünsüzleri olduğu gibi korunur:
Örnek: sosyolog, biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, program; arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog, monolog, psikolog, ürolog vb.

NOT: Ancak fotoğraf ve topoğraf kelimelerinde g’ler, ğ’ye döner.

Bazı batı kökenli dillerden alınan sözcükler, özgün yazımlarına göre yazılırlar. Bu durumla ilgili üç kural aşağıda gösterilmiştir:

6. Alıntı kurallarıne göre değil, doğrudan yapılan ödünçlemeler; yani dilimize mal olmamış yabancı kelimeler:
Örnek: by-pass (İngilizce), center (İngilizce), centrum (Lâtince), check-up (İngilizce), fuel oil (İngilizce), pipeline (İngilizce), pizza (İtalyanca), ravioli (İtalyanca), spaghetti (İtalyanca).

7. Herhangi bir bilim, sanat ve uzmanlık dallarında kullanılan bazı terimler:
Örnek: andante (müzik), cuprum (kimya), deseptyl (eczacılık), quercus, terminus technicus (teknik terim) vb.

8. Latin yazı sistemini kullanan dillerden alınma deyim ve sözler:
Örnek: Veni, vidi, vici (Geldim, gördüm, yendim.); conditio sine qua non (Olmazsa olmaz.); eppur si muove (Dünya her şeye rağmen dönüyor.); to be or not to be (olmak veya olmamak); l’art pour l’art (Sanat sanat içindir.); l’Etat c’est moi (Devlet benim.); traduttore traditore (Çevirmen haindir.); persona non grata (istenmeyen kişi) vb.

|» “Yazım Kuralları“ sayfasına dön! «|