Birleşik Sözcüklerin Yazımı
Birleşik sözcükler, iki ya da daha çok sözcüğün kalıplaşıp kaynaşmasıyla oluşurlar. Hangi biçimde oluşursa oluşsun birleşik sözcük anlamca bir bütündür, tek bir kavramı karşılar; biçimce bir bütündür, sözcükleri birbirinden ayrılmaz ve sözcükleri arasına çekim ekleri, yapım ekleri ya da başka bir sözcük getirilemez.
Birleşik sözcükler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya anlamca tek bir kavramı gösterdikleri halde ayrı yazılabilirler. Birleşik sözcüklerin yazımı ile ilgili birtakım ilkeler varsa da tereddütlü durumlar oldukça fazladır. Bu nedenle bitişik veya ayrı yazma konusunda tereddüt edilen durumlarda sözcüğün nasıl yazıldığını görmek için Türk Dil Kurumu Yazım Kılavuzu’na bakılmalıdır.
Birleşik sözcükler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:
1. İki ya da daha fazla sözcüğün, yeni anlamda bir sözcük oluşturması için birlikte kullanılmasına “birleşme” denir. Birleşme sırasında sözcüklerde anlam, tür ve ses değişiklikleri olabilir. Ses değişimine uğrayan birleşik sözcükler birleşik yazılır:
Örnek: kaynana (<kayın ana), kaynata (<kaym ata), birbiri (<biri biri), seksen (<sekiz on), emretmek (<emir etmek), kaybolmak (<kayıp olmak); affetmek (<af etmek), reddetmek(<retetmek)…
NOT: Birleşme sırasında sözcüklerde ses aşınması ya da ses türemesi olabilir.
Örnek: pazar – ertesi -> Pazartesi, sütlü- aş -> sütlaç, his etmek -> hissetmek, af olmak -> affolmak
NOT: Birleşme, farklı türdeki sözcüklerin farklı biçimlerde kullanılmasıyla oluşabilir:
Örnek: Hanımeli (belirtisiz ad tamlaması biçiminde), Atatürk (eksiz iki ad), Akciğer (sıfat tamlaması biçiminde), Mirasyedi (bir isim, bir çekimli fiil), Gökdelen (bir isim, bir fiilimsi), Birkaç (iki sıfat), Biçerdöver (iki çekimli fiil), Çıtçıt (ikileme), Bakakalmak (iki fiil)…
2. Sözcüklerinden biri veya ikisi birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrayan birleşik sözcükler birleşik yazılırlar:
Örnek: bal arısı (iki sözcük de anlamını taşıyor), suböreği (birinci sözcük anlamını yitirmiş), rüzgârgülü (ikinci sözcük anlamını yitirmiş), aslanağzı (iki sözcük de anlamını yitirmiş), keçiboynuzu, kuşburnu, camgüzeli, karabaş, karagöz (balık), karafatma (böcek), yeşilbaş (ördek), yalıçapkını (kuş)…
3. Gelenekleşmiş olarak bitişik yazılanlar:
Örnek: başbakan, başçavuş, başhekim, başhemşire, başkent, başkomutan, başköşe, başöğretmen, başparmak, başrol; aşçıbaşı, binbaşı, elebaşı, ustabaşı…
4. Tür değişmesi yoluyla oluşmuş bileşik sözcükler bitişik yazılır:
Örnek: mirasyedi, uyurgezer, sıkboğaz
5. Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan birleşik sözcükler: albeni, ateşkes, çalçene, rastgele, sıkboğaz, çekyat, kapkaç, örtbas…
6. -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfatfiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan birleşik sözcükler:
Örnek: ağaçkakan, cankurtaran, oyunbozan; barışsever, bilgisayar; hacıyatmaz, kuşkonmaz, külyut-maz; çokbilmiş, güngörmüş…
7. İkinci sözcüğü veya her iki sözcüğü de -di, -di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik sözcükler:
Örnek: albastı, çıtkırıldım, gecekondu, imambayıldı, mirasyedi, şıpsevdi…
8. Ev, hane, name, zade sözcükleriyle oluşturulan birleşik sözcükler:
Örnek: aşevi, doğumevi, huzurevi, orduevi, yayınevi; dershane, kahvehane; beyanname, siya-setname; amcazade, teyzezade…
9. Farsça ve Arapça kurallara göre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış biçimler:
Örnek: ehlibeyit, gayrimenkul, gayrimeşru, hüsnükuruntu, hüsnüniyet, suikast; darülaceze, fevkalade, şeyhülislam, tahteşşuur; aleykümselam, bismillah, inşallah, maşallah, velhasıl…
10. Yardımcı birleşik eylemler, bileşme sırasında ses değişikliği olmuşsa bitişik; ses değişikliği olmamışsa ayrı yazılır:
Örnek: hal-olmak -> hallolmak, zan-etmek -> zannetmek, seyir-etmek -> seyretmek, kayıp-olmak -> kaybolmak, fark-etmek -> fark etmek, muhtaç-olmak -> muhtaç olmak…
11. Kurallı birleşik eylemler her zaman bitişik yazılır
Örnek: anlayıvermek, görebilmek, uyuyakalmak, düşeyazmak
|» “Yazım Kuralları“ sayfasına dön! «|
BENZER KONULAR
Bu Yazıya 50 Kişi Yorum Yazmış!
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Birleşik Sözcüklerin Yazımı
- Yazının Bölümü: Yazım Kuralları
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Ayrı Yazılan Kelimeler, Birleşik Kelime Yazılışları, Birleşik Kelime Yazma Kuralları, Birleşik Kelimeler, Birleşik Sözcükler, Birleşik Sözcükler Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Kuralları, Birleşik Sözcüklerin Yazımı, Birleşik ve Ayrı Yazılan Sözcükler, Birleşik Yazılan Sözcükler, Bitişik Kelimelerin Yazım Kuralları, Blrleşik Sözcük Nasıl Yazılır, Blrşeik Sözcükler Nasıl Yazılır, Dil ve Anlatım, Edebiyat, İmla Kılavuzu, İmla Kuralları, imla Kuralları Nelerdir, İmla Kuralları Tdk Vikipedi, TDK, Türkçe, Yazım - İmla Kuralları, Yazım Kılavuzu, Yazım Kuralları, Yazım Kuralları Ders, Yazım Kuralları Konu Anlatımı, Yazım Kuralları Nelerdir, Yazım Kuralları Tdk Vikipedi, Yazım ve Noktalama, Yazım Yanlışları
- Rastgele 10 Yazı:
- Manas Destanı / Türk Destanları
- Tabu Nedir, Nasıl Oynanır? – Tabu Kartları
- Kültürün Özellikleri Nelerdir?
- Bağlaç
- Eski Türk Devletlerinin Başkentleri
- Anlatım Bozuklukları – Konu Anlatımı / 1
- Coğrafi Keşifler / Nedenleri ve Sonuçları
- Eski Türklerde Şehircilik
- 2016 – 2017 / İş Günü – Çalışma Takvimi
- 24 Oğuz Boyu / Türk Boyları
Bence iyiydi en azından benim işimi gördü.
Bir şey anlamadım ve çok fazla detay yapmışsınız ve çok karışık lütfen dikkat edin, sizin veb sitesini kötüleme gibi kötü düşüncem yok. Lütfen yanlış anlamayın sizi kızdırdıysa özür dilerim.
Aslında fena değil ama cok uzatmışlar.