Adı tezkire yazarlarının ittifakı ile Muhammed, lakabı Celâleddin’dir. An­cak özellikle Mevlânâ, Mevlevî, Hüdâvendigâr, Mevlânâ Hüdâvendigâr, Molla­yı Rûm, Mevlânâyı Rûm lakaplanyla; Belhî, Rûmî ve nadir de olsa Konevî nisbeleriyle anılan Celâleddîn Muhammed, bugün Afganistan’ın kuzeyinde yer alan Belh şehrinde 6 Rebiülevvel 604/30 Eylül 1207 tarihinde doğmuştur. Mevlânâ’nın Rûmî diye şöhret kazanması, uzun bir seyahattan sonra, Konya’ya gelip yerleşmesi, uzun müddet burada oturması, ömrünün büyük bir kısmını burada geçirmesi ve türbesinin burada bulunmasından dolayıdır.

Bahattin Veled, İslâm dünyasının önemli merkezlerinden biri olan Belh’te etkin bir bilgin ve sûfî olarak yaşamaktayken, XIII. asrın ilk yarısında­ki mevcut ilmî ve siyasî ortamdan rahatsızlık duymuş, bütün aile fertleri ve çev­resiyle hicreti tercih etmiştir. Hac maksadıyla yola çıkan Bahaddîn Veled, Nişabur, Bağdat, Mekke, Şam gibi şehirleri dolaşarak Anadolu’ya ulaşmış, bu ara­da aile yol boyunca büyük alaka görmüştür. Mevlânâ, babasının yanında geçir­diği bu ilk yolculuk esnasında birçok ünlü âlim ve sûfî ile karşılaşmış ve onla­rın sohbetlerine tanık olmuştur.

Bahaddîn Veled ve maiyeti Lârende’ye yani bugünkü Karaman’a vardıkları zaman Mevlânâ ve ailesi için önemli gelişmele­rin olduğu bir döneme de girilmiş oldu. Muhtemelen Lârende’de geçen yedi yıl zarfında Mevlânâ, kafilede yer alan Hâce Lâlâ Şerefeddîn-i Semerkandî’nin kızı Gevher Hatun’la evlendirilmiş, iki oğlu Sultân Veled ve Alâaddin Çele­bi dünyaya gelmiş ve annesi Mümine Hatun vefat etmiştir.

Lârende’den Kon­ya’ya geçtiklerinde Sultan Alâaddîn Keykubad ve emirleri tarafından büyük bir ilgiyle karşılanmışlardır. Konya’ya geldikten iki yıl sonra ailenin reisi Bahâ­iiddîn Veled 80 yaşında vefat etti. Bunun üzerine genç Mevlânâ’dan âlim, mü­derris ve müftü babasının yerini alması istendi. Babasının müritlerinden olan Tirmizli Seyyid Burhâneddîn bir yıl sonra şeyhini görmek için Konya’ya gel­di ve esas olarak babasından dinî ilimleri öğrenmiş olan Mevlânâ’nın tasavvufî talim ve terbiyesi ile meşgul oldu. Ayrıca bu arada, Halep ve Şam’da tahsili­ni ikmal etmesi hususunda da tavsiyede ve rehberlikte bulundu.

Kendisine ba­basının manevî yönünü tanıtıp üzerinde derin izler bırakan Seyyid Burhâned­dîn, buluşmalarından dokuz yıl sonra Kayseri’de vefat etti. Bundan beş yıl son­ra Şems-i Tebrîzî Konya’ya geldi ve aralarında cereyan eden sohbetler büyük bir etkileşmeye neden oldu. Mevlânâ‘nın bu buluşmadan sonra gerek hayatın­da ve gerekse gönül dünyasında büyük değişiklikler meydana geldi. Onun Şems’le olan yakın münasebetini kendileriyle eskisi gibi alâkadar olmaması nedeniyle hazmedemeyenlerin tepkileri sonucunda, Eflâkî’nin belirttiğine göre 16 _ay kadar sonra Şems Konya’dan ayrıldı. Ancak Şems’in bu gidişi, onu çekeme­yenleri tatmin edecek bir sonuç sağlamadı. Çünkü Mevlânâ etrafındakilerle yi­ne ilgilenmedi.

Bu durumu görenlerin ve Mevlânâ’nın talepleriyle oğlu Sultan Veled, önceki tatsızlıkların yaşanmayacağını Şems’e anlatıp onu ikna ederek birlikte Şam’dan Konya’ya döndüler. Fakat aynı sebeplerle ayrılık kaçınılmaz oldu ve üç yıl kadar süren bu beraberlik artık tamamen sona erdi. Mevlânâ, ken­disini derinden etkileyen bu buluşma ve ayrılıktan sonra, önce ümmî Konyalı Kuyumcu Selahaddin-i Zerkûb’u kendisine halife ve hemdem edindi ve oğlu Sultân Veled’i onun kızı Fatma Hatun’la evlendirdi. Bu yıllar Mevlânâ’nın huzuru, sükunu aradığı, derdini, aşkını, heyecanını gazellerinde ve rubaîlerinde dile getirdiği bir dönem olmuştur.

Mevlânâ’nın Kuyumcu Selahaddin ile olan beraberliği on yıl devam elti. Onun vefatından bir müddet sonra aynı sıfatla Hüsameddin Çelebi’yi tayin etti. Ömrünün son ondört, onbeş yılını Mesnevi‘yi söylemekle geçirdi.

Mevlânâ 5 Cemaziyelevvel 672/16 Teşrin 1273 yılında Konya’da öldü.

|» “Kim Kimdir?“ sayfasına dön! «|