İstifham – Soru Sorma Sanatı / Edebi Sanatlar

Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır.Yanıt alma amacı gütmeden, duyguyu ve anlamı güçlendirmek için, anlatılmak istenenlerin soru biçiminde anlatılmasıdır. Sözü, cevap beklemeksizin anlamı güçlendirmek için soru soruyormuş gibi kullanma sanatıdır.

ÖRN: Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

– Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?

– Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?

– Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?

– Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

– Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?

ÖRN: “Hani o, bırakıp giderken seni / Bu öksüz tavrını takmayacaktın?
Alnına koyarken veda busemi / Yüzüme bu türlü bakmayacaktın?
Gelse de en acı sözler dilime / Uçacak sanırım birkaç kelime
Bir alev halinde düştün elime / Hani ey gözyaşım, akmayacaktın?”

Açıklama: Şair, birinci dörtlüğün ikinci ve dördüncü, ikinci dörtlüğün son dize sinde soru sorma yoluna gitmiştir. Yani istifham sanatı yapılmıştır. Ancak bu sorular cevap gerektirmemektedir.

Karışık Örnekler:

– Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ?
Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan şühedâ.

– Bana kara diyen dilber / Gözlerin kara değil mi?

– Olur mu dünyaya indirsem kepenk,
Gözyaşı döksem Nuh Tufanı’na denk ?

– Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı?
Felekler yandı âhımdan muradım şem’i yanmaz mı?

Fuzuli

Kim söylemiş beni
Süheyla’ya vurulmuşum diye?
Kim görmüş ama kim,
Eleni’yi öptüğümü,
Yüksek kaldırım’da güpegündüz?
Melahat’i almışım da sonra
Alemdar’a gitmişim, öyle mi?
Onu sonra anlatırım, fakat
Kimin bacağını sıkmışım tramvayda?

Orhan Veli

|» “Edebi Sanatlar“ sayfasına dön! «|