Tanım Cümleleri
Tarih: 17 Ekim 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 29 Yorum var.
Tanım cümleleri, herhangi bir varlığın ya da kavramın ne olduğunu, zihnimizde canlanması gereken şeyleri ifade eden cümlelerdir. “Bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirtme veya açıklama, tarif” olarak ifade edilen “tanım” kavramından anlaşılacağı üzere, bu tarz cümleler ansiklopedi veya sözlüklerde açıklanan anahtar kelimelerin ilk cümlelerini andırır. Örneğin bir ansiklopediyi açıp, “Bukalemun nedir?” sorusuna cevap aradığımızı düşünelim. Bulduğumuz “bukalemun” maddesinde, “Boyu 30 cm’yi bulan, renk değiştirmesiyle ünlü bir tür sürüngendir.” şeklinde bir açıklama buluruz. İşte aklımızdan geçen sorunun yanıtı olan bu cümle, bir tanım cümlesidir.
Bir varlığa ya da kavrama ait niteliklerin belirtildiği cümlelere tanım cümlesi denir. Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cümleye “… nedir?” sorusunu yönelttiğimizde cevap alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir. Örneğin “Redif, dize sonlarındaki ekler arasındaki ses benzerlikleridir.” cümlesinde, “redif nedir?” sorusunun cevabıdır, o hâlde bu cümle redifi tanımlayan bir cümledir diyebiliriz. Tanım bildiren yargılar “nedir?” sorusuna açıklayıcı ve tanıtıcı bir cevap verir. “Bilim, fen konularıyla siyasal, ekonomik ve toplumsal konuları açıklayıcı veya yorumlayıcı niteliği olan gazete veya dergi yazısına makale denir.” cümlesi “makale nedir?” sorusuna cevap verdiği için tanım bildiren bir yargıdır.
NOT: Tanımlama, aynı zamanda düşünceyi geliştirme yollarından biridir. Yazılı veya sözlü anlatımda tanımlar, özellikle soyut kavramları veya anlaşılması güç konuları karşımızdaki kitleye en kısa yoldan aktarmanın en basit yöntemidir. Günlük hayatta sık sık kullandığımız bu türden cümleler, cümlede anlam konusunun alt başlığı olarak sınavlarda sıkça karşımıza çıkmaktadır.
Beğeni Cümleleri
Tarih: 16 Ekim 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 2 Yorum var.
Beğeni anlamlı cümleler, kişilerin herhangi bir durum veya varlık hakkındaki iyi ve güzel duygu / düşüncelerini ifade eder. Bir davranışı olumlu bulma, gördüğü bir eşyanın güzelliğini ön plana çıkarma gibi takdir kazanma söz konusudur. Örneğin “Bütün sınıfa örnek olacak bir proje ödevi hazırlamışsın.” cümlesinde, öğretmenin ödevi beğendiğini anlayabiliyoruz. Beğeni cümleleri; takdir, onay ve övgü cümlelerine yakındır; fakat aralarındaki ince çizgiye dikkat etmek gerekir.
Herhangi bir durumu ya da olayı iyi veya güzel bulmaktır beğenmek. Bu tür cümlelerde kişinin takdir ettiği bir şey söz konusudur. “Bir resim ancak bu kadar derin anlamlar içerebilir.” cümlesinde, ressamın eseri hakkında bir beğeni dile getirilmiştir. Bu cümlelerde herhangi bir varlık ya da durum hakkında olumlu düşünceler içinde olduğumuzu ifade etme söz konusudur. “Saçlarını ne güzel örmüşsün bugün!” cümlesi, bir kişinin arkadaşının saçlarına olan ilgisini ve sevgisini açıkça ifade eden bir beğeni cümlesidir.
Örnek: – Kapaktaki çiçekler tam istediğim gibi duruyor.
– Her türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve tertemiz bir insan olarak yetişti.
– Ödev dediğin böyle olur.
– Ben hayatımda böyle konforlu bir araç görmedim.
– Aldığım bilgisayarın hızlı olması beni büyüledi.
– Araba dediğin böyle rahat ve geniş olmalı.
– Bu kıyafet sana çok yakışmış.
– Konuşmanı çok büyük bir zevkle dinledim.
– Yazar, olayları sıradanlığa düşmeden güzel bir üslupla yansıtmış.
Cümlede Anlam
Tarih: 17 Eylül 2011 | Bölüm: Cümlede Anlam | Yorumlar: 4 Yorum var.
Bir cümlenin gramer bakımdan sağlam yapılı olması ya da gramer kurallarına uymasından, o cümlenin dil bilgisel açıdan doğru olduğu anlaşılır. Cümleler, gramatikal açıdan sağlam olabilirler; ancak anlamlı ya da anlamsız olmaları bununla ilgili olmayan bir özelliktir. Gramatikal bakımdan sorunsuz bir cümle anlamlılığın gerektirdiği mantıksal bağlantıları taşımayabilir:
“Bahçedeki koltuk, seni sorup duruyor.” ve “Kaplumbağa bu yıl liseyi bitirdi.” örnekleri dil bilgisel açıdan doğrudur, ancak mantıksal açıdan anlamsızdır. Bununla birlikte, gramatik uygunluk taşımayan bir cümle de anlamlı mesajlar iletebilir. Bir turistin rehbere söylediği Ben var gitmek Ayasofya cümlesi, sağlam bir gramere sahip olmasa da konuşurun niyetini ifade edebilmektedir.
Cümle, yargı bildiren sözcük ya da söz öbeğidir. Bir sözün yargı bildirmesi, şahıs ve kip bildirecek biçimde çekimlenmesine bağlıdır. Bu özelliği gösteren tek bir sözcük cümle olabileceği gibi birbirini tamamlayan birçok sözcük de cümle özelliği gösterebilir. Yani “geliyorum”, “hastayım” sözleri de cümledir; “Dün seni okulun bahçesinde arkadaşlarınla gezerken görmüştüm.” de cümledir. Daha uzun cümleler de kurulabilir.