Gerçekte var olmayan bir durumun varmış gibi kabul edilerek geleceğe yönelik daha isabetli kestirmelerde bulunma amacıyla kurulan cümlelerdir. Varsayım, kelime anlamı olarak “henüz deneylerle yeteri kadar gerçekliği doğrulanmamış; fakat geçerli olduğu umut edilen teorik düşünce” olarak tanımlanır. Fakat dil anlatım konusu olarak düşünüldüğünde genellikle “varsayalım, diyelim, tut ki…” gibi ifadelerle kurulan cümleler olarak algılanmalıdır.

Bir durumun sonucu bilinsin ya da bilinmesin, kişinin bu durumu kendi istediği şekilde sonuçlanmış kabul ettiği cümlelerdir. Örneğin “Tut ki patron seni işten çıkardı, ne yapacaksın?” cümlesinde, bahse konu kişi henüz işinde çalışmaktadır; fakat böyle bir ihtimal gerçekmiş gibi kabul edilerek geleceğe dönük doğru kararlar alınmak istenmektedir. “Diyelim ki sınavı geçemedin, o zaman ne yapacaksın?” cümlesi, sınavı geçemediğin durumu şimdiden anlayabilmek adına kendimizi o ana koymayı ifade eden bir varsayım cümlesidir.

Örnek: – Farz edelim ki dağda şarjımız bitti, nasıl iletişim kuracağız?
– Kapıyı açamadın diyelim, eşyaları nasıl alacaksın?
– Diyelim ki sınavdan düşük aldın, dersten geçebileceğini düşünüyor musun?
– Yarına kadar işlerimizi bitirdiğimizi varsayalım.
– Diyelim ki bu uçağa yetişemedin.
– Bir an için rüyalarının gerçekleştiğini düşün.
– Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin.
– Diyelim ki uçak seferleri iptal edildi?
– Onun da senin gibi davrandığını düşün.
– Bir an için ahlaksızlığın ve savaşın olmadığı bir ülkede yaşadığını düşün.
– Tut ki karnım acıktı, anneme küstüm…

Örnek Sorular

Bütün insanlar aklı başında
Beş parmak yerli yerinde
Baş, işaret, orta, yüzük, serçe
Diyelim kalksa da serçe
Orta parmağa doğru yürüse
Ne haddine!
1. Bu şiirde altı çizili kelimenin ifade ettiği anlam aşağıdakilerden hangisidir? (TEOG / 2014)
A) İhtimal B) Öneri C) Beklenti D) Varsayım

Çözüm: Varsayım cümlelerinin en belirgin kullanım şekli “diyelim ki, farz edelim ki” şeklinde olduğundan ve bu cümlede çok açık bir varsayım anlamı bulunduğundan doğru yanıt “D” seçeneğidir.

(I) Farz edelim ki aruz heceden, hece de serbest nazımdan zordur. (II) Ne olacak? (III) Bir şey zor olduğu için mi güzeldir? (IV) O halde dünyanın en güzel eserleri, sağdan da başlasanız, soldan da başlasanız aynı manayı veren mısralardır. (V) Hâlbuki hiçbir büyük şair böyle şeylere tenezzül etmemiştir.
2. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde “varsayım” anlamı vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV.

Çözüm: İlk cümlede henüz gerçekte olmadığı hâlde varmış gibi kabul edilen bir durumdan “farz edelim ki” diyerek söz edildiğinden, bu cümlede varsayım anlamı vardır ve doğru yanıttır.

3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “varsayım” anlamı vardır?
A) Paylaşmayı dürüstlüğü öğren de büyü
Say ki bizim hayatımız burada bitti.
B) Bir dikili ağacı olmadı belki
Onuruyla yaşayan koca bir çınardı.
C) Üstümdeki kol kanattı
Sırtımı yasladığım dağ gibiydi.
D) Gelirken ağlarız sevindiririz
Giderken ağlatır biz seviniriz.

Çözüm: “A” şıkkında henüz yaşayan iki insan “say ki hayatımız burada bitti” diyerek bir varsayım ortaya koymuştur. Bunun için doğru yanıt budur.

Orkun KUTLU