Gösterge sadece dil boyutuyla düşünülemez ve göstergenin çeşitleri vardır. Günlük hayatta iletişim, uyarı veya bilgi verme gibi amaçlarla kullandığımız çok çeşitli göstergeler bulunmaktadır. Yollara yerleştirilen trafik levhalarındaki semboller, insanlara bilgi vermeyi amaçlayan görsel veya işitsel tabelalar, konuşma veya yazma sözcükleri hep bir göstergedir. Bu göstergeleri belli başlı üç grup altında toplayabiliriz.

1. Dil Göstergeleri: Yazılı veya sözlü tüm kelimeler bir göstergedir; çünkü her kelime bizi düşünmeye ve zihnimizde bir şeyler canlandırmaya yöneliktir. Bir dildeki anlamlı her birim, insan zihninde bir şey canlandırmaya yöneliktir. Bunun için küçük veya büyük, dildeki anlamlı her birim sonuçta bir dil göstergesidir. Örneğin “ağaç” dediğimizde, hepimizin zihninde yeşil renkli, yapraklı bir bitki belirir. O hâlde “a.ğ.a.ç” harfleri bir gösteren, zihnimizde beliren canlı gösterilen, ortaya çıkan bu iş ise bir göstergedir.

Dilsel göstergeler, diğer göstergelerden daha güçlüdür. Çünkü insanlar duygu ve düşüncelerini en sağlıklı ve kısa biçimde kelimelerle ifade ederler. Günlük hayatta dilsel göstergelerin bütün yönlerini iletişim kurma veya bilgi verme amacıyla kullanırız.

Örnek: Kalem, Güneş, araba, uyku, telefon, balık, kağıt…

2. Sosyal Göstergeler: Günlük hayatta bazı işaretler, bizi ahlak, görgü veya davranışlarımızı biçimlendirmeye iter. Trafik işaretleri, kızma işareti, selam verme, sessiz olma işareti, görgü kuralları, onaylama hareketi, bazı beden dili hareketleri sosyal göstergelerdir. Bu göstergeler, sosyal hayatta bize bazı mesajlar ileterek davranışlarımızı sınırlama veya şekillendirme amacı taşır. Bulunduğunuz alanda sessiz olunmasını gösteren, yanınıza gelen bir büyüğe saygı göstermek için oturuşunuzu düzeltmeniz gereken durumları bize görsel veya işitsel göstergelerle iletirler.

Örnek: Kütüphanede yüksek sesle konuşan bir gence, görevli tarafından işaret parmağını dudaklarına götürerek “Sessiz ol!” mesajının iletilmesi, bir sosyal göstergedir.

3. Doğal Göstergeler: Doğada meydana gelen bazı değişiklikler, bize bazı şeyleri iletebilir. Doğadaki olaylar nedensiz değildir. Bu olaylar, doğanın döngüsünde yeni süreçlere veya olaylara işaret eder. Bu da bir yönüyle gösterge kabul edilir. Yani doğa, kışın geldiğini, yağmurun yağacağını, bir yerde yangın olduğunu, fırtına kopacağını vs. bize hissettirebilir. İşte bunlar doğal göstergelerdir. Bir bölgeden kuşların göç etmesi, artık sıcak veya soğuk mevsimlerin başladığına işaret eden doğal bir göstergedir.

Örnek: Ağaçların yapraklarının sararması, bize artık yaz aylarının bittiğini ve sonbaharın geldiğini göstermektedir.

Orkun KUTLU