Türkçe dersi 8. sınıf konu anlatımı içerisindeki sıfat-fiil nedir, ekleri nelerdir, sıfat-fiil cümle örnekleri hakkında bilgi alabileceğiniz bu yazımız sayesinde, fiilimsilerin bir kolu olan sıfat-fiilleri kolayca kavrayabileceksiniz. Sıfat-fiiller, fiilimsilerin tamamı gibi “fiil” kök veya gövdelerinden belirli ekleri alarak türeyen kelimelerdir. Bu kelimeler cümlede “sıfat” görevi ile kullanılır. “Ortaç” olarak da bilinen sıfat-fiiller, fiilimsilerin üç grubundan bir tanesini oluşturur. Sıfat-fiiller fiil kök veya gövdelerine getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleriyle oluşturulur.

Sıfat-fiil eklerini “Anası mezar dikecekmiş.” şeklinde kodlayarak ezberlemeniz mümkündür. Bu ekler, fiillerin cümlede sıfat olarak kullanılmalarını sağlar. Örneğin, “sön-” fiiline “-müş” sıfat-fiil eki geldiği zaman “sönmüş” sıfatı oluşur ve bu kelime cümle içerisinde herhangi bir ismi niteler hâlde kullanılır. “Süslemeler arasındaki sönmüş balonları topladık.” cümlesinde görüldüğü üzere, sıfat-fiil ekini alan kelimeler cümle içerisinde mutlaka bir ismi nitelemelidir.

Örnek: Kırda açan çiçekleri çok severim.
Toplantıda hep tanıdık yüzler vardı.
Daha görülecek günlerimiz var çocuğum.
Yıkılası gurbet ayırdı bizi.
Asker koşar adımla komutanın yanına geldi.
Dönülmez akşamın ufkundayım.
Mayın tarlasına düşmüş bir deli gibiyim.
Sönmeyen bir ateştir Türklük.

Yukarıdaki örneklerde kalın yazılan kelimelerde altı çizili sıfat-fiil eklerine baktığımızda, bu ekleri alan bütün kelimelerin “fiil” kök veya gövdelerinden meydana geldiğini ve cümlde “sıfat” olarak kullanıldığını görüyoruz. Sıfat-fiil eklerini alan fiiller, başka çekim eklerini de alabilirler. Yapım eki alan bir fiil de, sıfat-fiil ekini alabilir. Bununla birlikte, bir kelime birden fazla sıfat-fiil ekini alabilir. Sıfat-fiil eklerini başka eklerle karıştırmamak gerekir. Özellikle “-ar” ekini geniş zaman ekiyle; “-ecek” ekini gelecek zaman ekiyle; “-miş” ekini de duyulan geçmiş zaman ekiyle karıştırmamaya dikkat etmek gerekir.

Örnek: “Bahçemizdeki çiçeklerin hepsi solmuş.” cümlesindeki “sol-muş” çekimli fiilindeki “-muş” eki, sıfat-fiil olarak kabul edilemez. Çünkü bu ek, duyulan geçmiş zaman anlamı kazandıran, fiil çekiminde kullanılan bir kip ekidir. Sıfat-fiiller cümlede sıfat olarak kullanılır; fakat bu kelime cümlede çekimli fiil olarak kullanılmıştır.

– Daha gidecek çok yolumuz var, güzel yârim. (sıfat-fiil)
– Misafirlerimiz, yarın memleketlerine gidecek. (gelecek zaman eki)
– Okumuş  insanlar daha kültürlü (sıfat-fiil eki)
– Annem de okumayı çok istemiş.  (duyulan geçmiş zaman eki)
– Atar damarlar kalp sağlığı için önemlidir. (sıfat-fiil)
– Seven ve sevilen hep nafile bekler. (geniş zaman eki)

NOT: Sıfat-fiil eki alan bazı kelimeler, cümle içerisinde isim görevinde kullanılabilir. Bunlara “adlaşmış sıfat” denilir.

Örnek: “Gelenleri sen de tanıyor musun?” cümlesinde “gel-” fiili aslında “-an” sıfat-fiil ekini almıştır; fakat cümlede sıfat olarak değil, isim olarak kullanılmıştır. İşte bu tür kelimelere, adlaşmış sıfat denilmektedir.

– Çıkmazlar içindeyim yine bu akşam.
– Ne güzel yaratmış seni Yaradan.
– Geçmişte yaşanan olaylardan ders almalıyız.

Sıfat-Fiiller / Özet Anlatım

Sıfat-fiillerin, yukarıda sıralanan özelliklerini daha anlaşılır olması açısından maddeler hâlinde sıralayacak olursak;

– Sıfat-fiiller “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleriyle yapılır.
– Sıfat-fiiller, diğer fiilimsiler gibi fiil kök ve gövdelerinden yapılır.
– Sıfat-fiiller, cümlede sıfat görevinde kullanılır.
– Sıfat- fiiller, ortaç adıyla da bilinir.
– Sıfat-fiiller, geniş, gelecek ve duyulan geçmiş zaman ekleriyle karıştırılmamalıdır.
– Bazı sıfat-fiiller, cümlede isim yerine kullanılarak adlaşmış sıfat olurlar.

Orkun KUTLU

|» “Fiilimsi / Konu Anlatımı“ sayfasına dön! «|