Gösterge ve Dil Göstergesi Nedir?
Tarih: 28 Mayıs 2016 | Bölüm: Dil Bilimi | Yorumlar: Yorum yok.
Bir kavram olarak gösterge, bir anlamı işaret eden her türlü belirti, iz veya işareti karşılamaktadır. Yani temelde bir anlam boyutu bir de biçim boyutu olan iki şey arasında bir bağ kurmaya dayanır. Her alanda kurulabilen bu bağlara gösterge denir. Kuşkusuz gösterge geniş kapsamlı bir kavramdır, sadece dilde değil sosyal veya doğal yaşamda da bulunur. Fakat bu yazıda özellikle dilsel göstergeler üzerinde yoğunlaşacağız.
Dilimizde anlamı olan her birime gösterge denilmektedir. Daha açık bir tanımla “kendisi dışında bir şeyi gösteren, onun yerini tutabilen, düşündüren ve bir şeye işaret eden nesne, görünüş, kelime veya her türlü belirtiye” gösterge denilmektedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere bir göstergenin “gösteren” ve “gösterilen” olmak üzere iki yönü vardır. Bizi düşündüren, kafamızda bir şeyi canlandıran her türlü işaret gösterendir. Kelimeler, resimler veya çeşitli simgeler gösteren olabilir. Gösterenlerin işaret ettiği, zihnimizde canlanan her türlü anlam ise gösterilendir.
Bir örnekle gösterge kavramını açıklamaya çalışırsak, “UÇAK” kelimesi bir göstergedir. Çünkü bu kelimeyi gördüğümüzde zihnimizde hızlı bir şekilde uçabilen, kanatları olan bir araç gelmektedir. İşte bu göstergenin gösteren kısmı uçak kelimesi, gösterilen ise uçarak ulaşımı sağlayan araçtır. Aynı şekilde aşağıda örneklenen göstergelerde kelimeler bir dilsel göstergedir. Portakal diyince hepimizin aklına gelen meyve, gösterilendir. Aynı şekilde hepimiz için timsah kelimesi, yırtıcı bir hayvan görüntüsünü zihnimizde çağrıştırır.
Gösterge Çeşitleri Nelerdir?
Tarih: 26 Mayıs 2016 | Bölüm: Dil Bilimi | Yorumlar: 1 Yorum var.
Gösterge sadece dil boyutuyla düşünülemez ve göstergenin çeşitleri vardır. Günlük hayatta iletişim, uyarı veya bilgi verme gibi amaçlarla kullandığımız çok çeşitli göstergeler bulunmaktadır. Yollara yerleştirilen trafik levhalarındaki semboller, insanlara bilgi vermeyi amaçlayan görsel veya işitsel tabelalar, konuşma veya yazma sözcükleri hep bir göstergedir. Bu göstergeleri belli başlı üç grup altında toplayabiliriz.
1. Dil Göstergeleri: Yazılı veya sözlü tüm kelimeler bir göstergedir; çünkü her kelime bizi düşünmeye ve zihnimizde bir şeyler canlandırmaya yöneliktir. Bir dildeki anlamlı her birim, insan zihninde bir şey canlandırmaya yöneliktir. Bunun için küçük veya büyük, dildeki anlamlı her birim sonuçta bir dil göstergesidir. Örneğin “ağaç” dediğimizde, hepimizin zihninde yeşil renkli, yapraklı bir bitki belirir. O hâlde “a.ğ.a.ç” harfleri bir gösteren, zihnimizde beliren canlı gösterilen, ortaya çıkan bu iş ise bir göstergedir.
Dilsel göstergeler, diğer göstergelerden daha güçlüdür. Çünkü insanlar duygu ve düşüncelerini en sağlıklı ve kısa biçimde kelimelerle ifade ederler. Günlük hayatta dilsel göstergelerin bütün yönlerini iletişim kurma veya bilgi verme amacıyla kullanırız.
Örnek: Kalem, Güneş, araba, uyku, telefon, balık, kağıt…