Türbe mimarisi bakımından Gazneliler, Karahanlıların yanında çok sönük kalır. Gazne’nin 2 km. doğusunda, Ravza’da, Sultan Mahmud Türbesi’nin, sandal ağacından zengin süslemeli kapı kanatları, bugün Delhi Müzesi’ndedir. Yalnız Sengbest’te Aslan Cazip türbesi, gelişmiş bir mimari gösteriyor.

Gaznelilerin Tus Valisi olan Aslan Cazip Türbesi’nin (997-1028), doğduğu şehir Sengbest’te bir ribat yaptırdığı ve aynı yerde gömülü olduğu Tarih-i Yemini’de belirtilmiştir. 12.50 m’lik kare biçiminde ve tromplu kubbe ile örtülü türbe, tuğladan yapılmıştır.

Duvarlar ve kubbe, tuğlaların zikzak ve merdiven biçiminde dizilmesinden başka renkli kalem işleriyle de süslenmiştir.

Duvarların üst kenarında, yarım metre geniş kûfî bir kitabe kuşağı ince kıvrık dallarda çok renkli bir zemin üzerine beyaz olarak yazılmıştır. Kubbenin altında tuğladan kesme kûfî harflerle daha dar ikinci bir kitabe kuşağı dolanıyor.

Türbenin yanında aşağıdan yukarı incelen, 22 m, boyunda, silindrik bir minare vardır, üst kısmı yıkılmıştır. Türbe, Arslan Cazip Tus valisi iken yapılmış kendisi de 1028’de ölünce buraya gömülmüştür.

Gazneliler zamanında medreseler de yapıldığı bilinirse de, bunlardan bir eser kalmamıştır. İtalyanlar tarafından yapılan araştırmalarda Gazne’de, Pir Felizvan Mezarlığı’nda bulunmuş kitabelerde, medrese adı geçmektedir. Tarih-i Yeminî de, Gazneli Mahmud zamanında medreselerden bahseder. Fakat bunlardan medrese mimarisi bakımından bir fikir edinmeye imkân yoktur.

|» İlk Müslüman Türklerde Kültür ve Sanat «|