Mecaz – Değişmece Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 2 Yorum var.
Bir sözcüğün gerçek anlamlarından (temel ve yan anlamlarından) sıyrılarak,başka bir sözcüğün yerinde kullanılmasıdır. Sözcükler cümle içerisinde ya da en azından başka sözcüklerle öbekleşerek mecazlı anlam kazanır. Deyimler,mecazlı öbeklerin en tipik örnekleridir. Atasözlerinde de mecaz bolca kullanılır.
Mecaz sanatı, bir sözü gerçek anlamının dışında kullanma sanatıdır.
ÖRN: Aşkın aldı benden beni,
Bana seni gerek seni,
Ben yanarım dün ü günü,
Bana seni gerek seni.
Yunus Emre
Yukarıdaki dörtlükte “yanmak”, aşağıdaki dörtlükte de “deynek” sözcüğü mecaz sanatına örnektir.
Anavarza at oynağı,
Kana bulanmış gömleği,
Kıyman a zalimler kıyman,
Kör karının bir deyneği.
Sözcüğe mecazlı anlam yüklenmesinde iki ana yöntem vardır:
Aliterasyon – Ses Tekrarı Sanatı
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 2 Yorum var.
Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır. Aynı ses ya da hecelerin bir ahenk yaratmak amacıyla tekrarlanmasıdır. Bir şiirde ya da düzyazıda ahenk yaratmak amacıyla aynı ses ya da hecenin yinelenmesine aliterasyon denir.
ÖRN: Eylülde melül oldu gönül soldu lale
Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale.
ÖRN:Dest-busi arzusıyle ölürsem dostlar,
Kûze eylen toprağım sunun anınla yâre su.
Fuzuli
Fuzuli’nin dizelerinde “s” ünsüzünün tekrar edildiği dikkati çekmektedir.
ÖRN: Kara pulat uz kılıcım tartmayınca,
Kara börklü koca başın kesmeyince,
Alca kanın yer yüzüne tökmeyince,
Karındaşım Kayan kanın almayınca,
Komazım…
Dede Korkut
Asonans Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 4 Yorum var.
Şiirde aynı ünlü seslerin tekrarına denilir. Aliterasyonla genellikle birlikte yapılır. Kelimelerde vurguyu taşıyan aynı ünlünün tekrarından doğacak ahengi yakalamak için şâir ve yazarlar bu sanata baş vururlar. Kelimelerdeki söz özelliklerine dayalı olduğundan bu sanat söz sanatları arasında sayılır. Şâirin özel bir amaçla bu sanata baş vurması sebebiyle de düşünceye bağlıdır.
ÖRN: Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş,
Eşini gâib eyleyen kuş gibi kar
Geçen eyyâm-ı nevbahârı arar,
Ey kulübün sürûd -ı şeydâsı,
Ey kebûterlerin neşideleri,
O baharın bu işte ferdası,
Kapladı bir derin sükûta yerikarlar. (Cenab Şahabettin)
Cinas Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 6 Yorum var.
Yazılışları aynı, anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır. Söyleniş ve yazılışları bir, anlamları farklı sözcükleri (sesteş, eşsesli) bir arada kullanma sanatıdır. (Aynı zamanda bir uyak türüdür).
Yazılışları ve söylenişleri aynı, anlamları ayrı olan sözcükleri bir arada kullanma sanatıdır.
ÖRN: Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Göğe çıksan âkıbet yer yer seni.
İbni Kemal
Her nefeste eyledik yüz bin günah,
Bir günaha etmedik hiç bir gün ah.
Lâedri
– Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya,
Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya.
– Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu.