Hikaye Planı – Metin İnceleme Örneği
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: 8 Yorum var.
A. OLAY:
1. Başlangıç: Giriş (Serim) Bölümü.
2. Olayların yürütülmesi: Gelişme (Düğüm) Bölümü.
3. Sonuç: (Çözüm) Bölümü.
B. ŞAHISLAR (Kişiler) (tipler ve tanıtılması):
1. Gerçek kişiler
2. Tasarlanmış kişiler
C. YER / MEKÂN (Yaşanılan yer ve çevre)
D. ZAMAN
1. Olayın başlangıcı
2. Olayın ortası
3. Olayın sonucu
E. HİKÂYEYİ ANLATAN:
1. Kendisi,
2. Üçüncü kişinin ağzından,
3. Başkasından duymuş gibi.
Hikaye Etme (Tahkiye) Anlatım Biçimi
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: Yorum yok.
Gerçek veya tasarlanmış bir olayın söz veya yazı ile anlatımına hikâye etme (tahkiye) denir. Roman; hikâye, hatırat, seyahat (gezi), biyografi ve otobiyografi gibi edebî türlerde temel anlatım biçimi olarak kullanılan “hikâye etme” üç ana unsur üzerine kurulmuştur:
A. Olay (hadise)
a) Giriş (serim)
b) Gelişme (düğüm)
c) Sonuç (çözüm)
B. Kişiler
C. Yer ve zaman
A. Olay: Genellikle, söylemek istediklerimizi bir olaya bağlayarak anlatır;
bu olayın meydana geliş sebebini, oluşmasını ve sonucunu, bir plân içerisinde hi
kâye ederiz. Hikâye etmede olaylar üç bölüm içinde gelişir:
a) Giriş (serim): Hikâyemizde olayın ortaya konduğu, yani yazının başlangıç, giriş bölümüdür. Anlatılmak istenen olay, olayın geçtiği yer ve zaman ile kişiler genellikle bu bölümde tanıtılır. “Giriş bölümü “gelişme” blümüne göre kısa “sonuç” bölümüne göre uzun olur.
Tasvir Yoluyla Anlatma / Portre Çeşitleri
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: Yorum yok.
Tasvir, Arapça bir kelime olup “canlı, cansız bütün varlıkları en ince ayrıntılarına kadar tanıtma, yazı veya sözle insan zihninde resim olarak şekillendirme” demektir. Tasvir, bir edebî tür olmadığı ve başlı başına kullanılmadığı hâlde, roman, hikâye gibi eserler ile masallarda geçen olayların, varlıkların anlatımında vazgeçilmez bir yoldur.
Tasviri yapan yazarın, anlatımı canlı, dili sade, üslûbu akıcı olmalı, olayları o çevreyi ve varlıkları abartmamalıdır. Tasvirleri güçlü ve gerçekçi olan yazarlara “usta” ve “ölümsüz” sıfatları verilir, böyle yazarların bilgi dağarcıkları zengin, görgüleri gelişmi, genel kültürleri zenginleşmiştir.
Tasvir yaparken, dikkat çekmeyen, gereksiz ayrıntılara girmemeli; önce genel daha sonra özel ayrıntılar tasvir edilmelidir. Tasvirde mantıkî sıralama yapılmalı kişi çevre ve madde tanımlanırken kullanılan sıfatlar, sıfat tamlamaları ve benzetmeler özenle seçilmeli, anatımda samimi bir ifâde kullanılmalıdır.
Tasvir çeşitleri içerisinde bulunan “bir insanın iç ve dış özelliklerini anlatan” anlatıma “portre” denir. Portre üç grupta incelenir:
Şiirsel (Manzum) Anlatım Biçimi
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: Yorum yok.
Bütün şiirlerde, bazen tiyatro, hikâye, destan ve masal türlerinde de kullanılabilen: hayat, duygu ue düşüncelerin, genellikle ölçülü ue kafiyeli biçimde anlatılmasına” manzum anlatım denir.
Bu anlatım tarzını çok iyi kullanabilmek için şâir ruhlu olmak gerekir. Günümüzde ancak şiirlerde masalları başlangıç ve bitiş bölümlerinde, bazen da tiyatro eserlerinde uygulanmaktadır.
Duygu, düşünce ve hayâllerin belli nazım türleriyle (genellikle) ölçülü ve kafiyeli olarak kulağa da hoş gelecek biçimde ifadesine manzum anlatım denir. Günümüzde, şiirlerde ve bazı tiyatro eserlerinde bu anlatım biçimi kullanılmaktadır. Diğerleriyle karşılaştırıldığında az olmakla birlikte manzum hikâyeler, masallar ve mektuplar da vardır.
Şiir insanı, düz yazıdan daha çok etkilemektedir. Çünkü ses tekrarları, kafiye ve redifler, devrik cümlelerde gizli anlamlar insana büyülü bir örgüyü çağrıştırmaktadır. Bu anlamda, düz yazıyı şiire yaklaştırarak “şiirsel sözler” ifade etmek de konuyu etkileyici kılacaktır.