Nizamülmülk – Büyük Selçuklu Veziri
Devlet hizmetindeki hayâtı, babası ile berâber Gazne Devletinin Horasan vâlisi Ebü’l-Fâzıl Es-Suri’nin hizmetinde bulunmakla başladı. 1040 yılındaki Dandanakan Savaşından bir süre sonra Alp Arslan’ın Belh vâlisi Ali bin Şadan’ın maiyetine girerek, vilâyet işlerinin yürütülmesiyle vazifelendirildi. Selçuklu Sultanı Tuğrul Beyin vefatı ile Alp Arslan ve kardeşi Süleyman Bey arasındaki taht mücâdelesi sırasında yerinde görüş ve tedbirleriyle dikkatleri çekti ve 1063 yılında Alp Arslan’ın yanında hizmete başladı. Alp Arslan Sultan olunca 1064 yılında Selçuklu Devletine vezir tâyin edildi. Zamânın halîfesi Kâim bi emrillah tarafından Nizâmülmülk ünvânı ile taltif edildi. Bu ünvânıyla tanındı.
Nizâmülmülk, vezir olduğu 1064’ten, şehit edildiği 1092 senesine kadar aralıksız yirmi dokuz sene Büyük Selçuklu Devletine, tam bir dirâyet ve adâletle hizmet etti. Vazifeli olduğu için katılamadığı Malazgirt Meydan Muhârebesi hâriç, bütün Selçuklu fütûhatında bulundu. Sultan Alp Arslan’ın vefâtıyla veliaht Melikşah’ın tahta geçmesini sağlayıp, nizam ve âsâyişin korunmasında muvaffak oldu. SultanMelikşah’a muhâlefet eden veya başkaldıran Selçuklu prenslerinin itâat altına alınmasında büyük hizmeti geçti. Sultan Melikşah, devletin idâresinde ona çok büyük ve geniş yetkiler verdi. Nizâmülmülk’ün akıllı, tedbirli ve adâletli idâresi sâyesinde de, Melikşâh’ın saltanatı, aynı zamanda Büyük Selçuklu Devletinin de en parlak ve en şanlı devri olmuştur.
Nizâmülmülk’ün Selçuklu Devletindeki bütün düzenleme ve değişiklikleri ciddî bir şekilde tetkik eden, devlet idâresinde kendi görüşlerini, icrâatını ve bunların gerekçelerini gelecek nesillere intikal ettirmek maksadıyla Fârisi olarak yazdığı Siyâsetnâme isimli eseri, bugün siyâset ilmiyle uğraşanların el kitapları arasında sayılmaktadır. Siyâsetnâme’de Türk-İslâm devletlerinin idârî, mâlî, siyâsî, askerî, sosyal ve kültürel yönlerini incelemektedir. Tam doğru metin ve ilâvesiz nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüphânesi,Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur. Siyâsetnâme, birçok dillere tercüme edilerek, yayınlanmıştır.
Nizâmülmülk, âlim, edip ve kadirşinâs bir zât olduğu için meclisi; ilim ve sanat adamlarının toplandığı bir yer hâline gelirdi. Abbâsi halîfesi de kendisine pekçok hürmet eder, meclisinde bulunurdu. Âlimlere, şâirlere, sanatkârlara karşı çok ikrâm, ihsan ve iltifât ederdi. Birçok câmi, mescit, vakıf eserleri yaptırdı.
Büyük Selçuklu Devletine; idârî, adlî, askerî, mâlî, sosyal ve kültürel sâhada pekçok yenilikler ve değişiklikler getirdi. Sarayı, merkezî hükümet teşkilâtını, İslâm esaslarına dayalı mahkemeleri, toprak sistemini sağlam esaslar üzerine yeniden düzenledi. Gerçekleştirdiği yeni sistemler bâzı değişikliklerle berâber bütün Türk-İslâm devletlerince devam ettirildi.
Nizâmülmülk, zamânında yayılmaya ve kuvvetlenmeye çalışan bozuk fırkalara karşı, Ehl-i sünnet bilgilerinin sistemli bir şekilde öğretilmesi sağlandı. Bunun için Bağdat, Belh, Nişabur, Herat, İsfehan, Basra ve Musul gibi çeşitli şehirlerde, kendi ünvanı ile anılan Nizâmiye Medreselerini kurdurdu. Onuncu yüzyılda Ehl-i sünnete muhâlif cereyanların giderek yaygınlaşması sebebiyle İslâm dünyâsında ortaya çıkan karışıklıkların giderilmesinde Nizâmiye Medreselerinin çok büyük hizmeti geçti. Bu medreselerin en meşhurlarından birisi de, Bağdat’taki Nizâmiye Medresesi olup, asrın büyük âlimlerinden birisi olan Ebû İshak-ı Şîrâzî burada ders vermekle vazîfeli idi.
Büyük Selçuklu Devleti‘nin veziri ve Siyasetname adlı öğütler kitabı yazan Farsı devlet adamı, siyaset bilimcisidir. Devlet yönetiminde hayli etkili olan Nizamülmülk’ün vezirliği Alparslan ve Melikşah dönemlerinde yayılmıştır. İsmi Nizamülmülk yani, Mülkün Nizamı yani, Devletin Düzeni anlamına gelir.
Nizamülmülk, 21 Zılkade 408/10 Nisan 1018 yılında İran’ın, Horasan’da Tus şehrinde doğmuştur. Bu dönemde bu şehir Gazne Devleti idaresinde bulunmaktaydı. İlk devlet görevini Gazneliler sultanları için yapmıştır. Devlet işleriyle ilk olarak Gazne Devleti’nin Horasan valisinin yanında çalışarak başlayip 1059’da Gazneliler Horasan valisi olmuştur. 1063’den itibaren Selçuklular devletinde Alparslan’ın Belh valisinin yanında devam etti. 1064 yılında Büyük Selçuklu Devleti’ne vezir olarak atandı. Alp Arslan (hüküm süresi 1063-1072) ve Melikşah (hüküm süresi 1072-1092) hükümdarlık dönemlerinde bu önemli vezirlik görevinde bulunmuştur. Memleketin nizamlarının kurucusu anlamında olan Nizamülmülk ismi Abbası halifesi Kâim bi Emrillah tarafından verildi.
Bir rivayete göre; fakir ve kimsesiz bir kadın, vezir Nizamülmülk’en bir müşkilinin halledilmesi için yardım istemiş. Nizamülmülk de durup onunla konuşmaya başlamış. Bunun üzerine vezirin mabeyncilerinden biri o kadını Nizamülmülk’ün yanından uzaklaştırmak istemiş. Vezir, mabeyncisinin bu hareketini çok çirkin görmüş ve “Muhakkak ki ben sana bu gibilere yardım edesin diye vazife verdim” diyerek onu haciblikten uzaklaştırmış.
Sultan Melikşah’ın etrafındaki bazı hasetçiler vezir Nizamülmülk hakkında ileri geri konuşmuş, hatta “Sizin mülkünüzde ortak olduğunu söyler” demişlerdir. Sultan da Nizamülmülk’e “Eğer benim saltanatta şerikim, mülkümde ortağım isen bunun da bir hükmü vardır. Eğer vekilim ve benim emrinde ise onun icablarını yerine getir” demiştir. Nizamülmülk ise Sultan’a şu cevabı vermiştir: “Başındaki o sultanlık tacı bendeki divite bağlıdır. Bu ikisinin birlikte olması her şeyin dirliği ve saltanatının kıyamını temin eder. Bu divitin kapağını kapatırsam tacın kaybolur gider. Bir kapıyı kırmadan önce başına gelecekleri düşün.”
Nizâmülmülk’ün Selçuklu Devletindeki bütün düzenleme ve değişiklikleri ciddî bir şekilde tetkik eden, devlet idâresinde kendi görüşlerini, icrâatını ve bunların gerekçelerini gelecek nesillere intikal ettirmek maksadıyla Fârisi olarak yazdığı Siyâsetnâme isimli eseri, bugün siyâset ilmiyle uğraşanların el kitapları arasında sayılmaktadır. Siyâsetnâme’de Türk-İslâm devletlerinin idârî, mâlî, siyâsî, askerî, sosyal ve kültürel yönlerini incelemektedir. Tam doğru metin ve ilâvesiz nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüphânesi, Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur. Siyâsetnâme, birçok dillere tercüme edilerek, yayınlanmıştır.
|» “Kim Kimdir?“ sayfasına dön! «|
BENZER KONULAR
Bu Yazıya 38 Kişi Yorum Yazmış!
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Nizamülmülk – Büyük Selçuklu Veziri
- Yazının Bölümü: N
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Biyografi, Biyografiler, Hayatı, Kim Kimdir?, Kimdir, Nizamülmülk, Nizamülmülk Biyografi, Nizamülmülk Divanı Hikmet, Nizamülmülk Eserleri, Nizamülmülk Hayatı, Nizamülmülk Kimdir, Nizamülmülk Yaşamı, Ragıb Paşa, Ragıb Paşa Kimdir, Şairlerin Biyografileri, Sanatçıların Biyografileri, Siyasetname, Ünlülerin Biyografileri, Yaşam Öyküsü, Yazarların Biyografileri
- Rastgele 10 Yazı:
- Ord. Prof. Dr. Mehmet Fuat Köprülü
- Biyografi Nedir? – Tanımı ve Özellikleri
- Anlamanın Mantığının Araştırılabilirliği
- Lehçebilim / Diyalektoloji
- Muazzez İlmiye Çığ
- Dil Güneşinin İnsanlık Tarihine Doğuşu
- Milleti Oluşturan Unsurlar
- Türk Edebiyatında Hikaye / Öykü
- Şiir Sanatı Üzerine
- Mani Örnekleri / En Güzel Maniler – 9
Aynı seyi en altta yazmışsınız ama çok güzel olmuş sağolun var olun.
Nizamülmülk hayatı hakkında bilgi
Nizamülmülk, tam adı Ebu Ali el-Hasan et-Tusi Nizamülmülk (d. 1018 – ö. 14 Ekim 1092), Büyük Selçuklu Devleti’nin veziri ve Siyasetname adlı öğütler kitabı yazan Farsi devlet adamı, siyaset bilimcisidir. Devlet yönetiminde hayli etkili olan Nizamülmülk’ün vezirliği Alparslan ve Melikşah dönemlerinde yayılmıştır.
Nizamülmülk,21 Zilkade 408/10 Nisan 1018 yılında İran’ın, Horasan şehrinde doğmuştur. Memleketin nizamlarının kurucusu anlamında olan Nizamülmülk ismi Abbasi halifesi Kâim bi Emrillah tarafından verildi.Nizamiye medreselerinin teşkili ve mevcut toprak sisteminin aksayan yönlerinin tadil edilmesi gibi Selçuklu devletinin müesseseleşme ve merkezileşmesi yönünde önemli sayılabilecek teşebüsslerin altına imzasını atmıştır. 1092 yılında Nizari (Haşhaşiler) tarafından öldürülmüştür.
Devlet işleriyle ilk olarak Gazne Devleti’nin Horasan valisinin yanında çalışarak başladı ve sonrasında Alparslan’ın Belh valisinin yanında devam etti. Sonrasında da 1064 yılında Büyük Selçuklu Devleti’ne vezir olarak atandı.
Bağdat, İsfahan, Nişapur, Belh, Herat, Basra, Musul ve Amul’da ki Nizamiye Medreseleriniİmam-ı Gazali’yi getirdi.
NİZAMİMÜLK TÜRK DEĞİL…
Ebu Ali el-Hasan et-Tusi Nizamülmülk:) Haşhaşiler, Hasan Sabbah’ın 1090 yılında Alamut Kalesi’ni almasıyla kurulmuştur. Hasan Sabbah’ın amacı Selçuklu Devleti’nden intikam almaktı. Bunun için Nizamülmülk ve Sultan Melikşah’ı öldürmek istiyordu(Devlet sarayında kovulma mevzusundan dolayı). Hasan Sabbah, Alamut kalesini aldıktan sonra kalede bazı düzenlemeler yaptı; kalenin asma bahçelerini yeniledi, surlarını güçlendirdi. Hasan’ın gençlik yıllarında bir şeyhin ona haşhaş içirmesiyle haşhaşın büyük etkisinde kalmıştı.
Haşhaşla birçok kişiyi kandırabileceğini o zaman anlamıştı. Alamut Kalesi’ni aldıktan sonra Hindistan’dan haşhaş meyvesini getirdi. Dünyanın dört bir yanından köle pazarlarında satılan güzel kadınları aldı. Başlarına bir hanım ağası koyarak onların yetişmesini sağladı. Hasan Sabbah çok geçmeden Alamut’a yakın küçük kaleleri de ele geçirdi. Hazar Denizi’ne yakın büyük bir kale almıştır. Hasan Sabbah’ın bu başarılarına duyan diğer İsmaili tarikatına mensup erkekler, Alamut kalesine akın etmeye başladı.
Haşhaşiler kısa sürede güçlenirken Melikşah Nizamülmülk’ü büyük vezirlikten almış, sıradan bir vezir yapmıştır. Melikşah varis kim olacağına karar verirken, tarih 1092 yılına gelmiştir. O zamana kadar eğitilen fedailerden birisi olan İbn-i(Ebu) Tahir, Nizamülmülk savaş hazırlığı yaparken çadırına öğrenci kılığında girip onu öldürmüştür. Haşhaşiler’e (suikastçiler’e) yapılacak büyük sefer böylece başlamadan bitmiş olacaktır. Çok geçmeden yine Haşhaşiler tarafından Melikşah da öldürülmüş,Selçuklular’ın çöküşü hızlanmıştır. Daha sonra Sultan Sencer, Haşhaşiler’e (suikastçiler’e) bir saldırı yapmayı planladıysa da uyandığında yastığına saplanmış hançeri ve mektubu görünce vazgeçmiştir. Mektupta “İster bizimle ilgili planlarını gerçekleştir, ister bizi rahat bırak, yatak odana kendi evimmiş gibi girebiliyorsam arkanı sağlam tut. İbn-i(Ebu) Tahir”…
Kurtulus savasinda dusmanla is birligi yapan padisah onemi kaybeden Osmanli Devleti yerine Turkiye Cumhuriyetinin Kurulmasi buna örnek degilde ne kendisinin bagmszlik mucadelsne engel olmaya kalksan kendi Devleti yerine yenisi kurmadi mi ? Ayni iste.
Osmanlı’nın devşirme politikasını uygulamasına kadar Anadolu’da Türk kelimesi kullanılmış ve Türkler üstün tutulmuştur. Anadolu Selçuklu, Anadolu Beylikleri, hepsi Türk kelimesini kullanmışlardır. Karamanoğlu Mehmet Beğ’in Türkçe konusundaki hassasiyetini bilirsiniz zaten. Anadolu’daki yaşamımızı Osmanlı’dan, tarihimizi de Cumhuriyetten ibaret görmek andavallık olur.
Ebu Ali el-Hasan et-Tusi Nizamülmülk İranlı bir devlet adamıdır. Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Alparslan ve Melikşah zamanında vezirlik yapmıştır. Bunun neticesinde Büyük Selçuklu sarayında farsi kültür, sanat ve edebiyatın gelişmesinde çok etk,li olmuştur.
Nizamülmülk de adam olsa neyse…
”Yenisini kurmakta…” sözünden anlaşıldığı üzere, Nizamülmülk B. Selçuklu’yu kuranların Türk olduğunu ifade etmiştir. Orhun Yazıtları’nda da “Türk’ümüz, budunumuz.” diye geçer. Saygılar…
Göktürk Yazıtları’nın hepsinde Türk kelimesi çok sık kullanılır, Türk milletine hitapla başlar zaten ama Anadolu’ya geldiğimizde durum biraz değişiyor, ta ki TC’ne kadar…
Sanki başka bir milletten bahsediliyor, Selçuklular Türk değil miydi yoksa?
Doğumu altta normal hayat önce hiç bir şey anlamadım çok uzun fazla detaylı istisnalar fazla!