Asıl adı Burhânüddînoğlu Nâsırüddîn olan yazar, “Ribât-ı Oğuz” adı ve­rilen ve nerede olduğu kesinlik kazanmayan bir yerden olduğu ve burada kadı­lıkta bulunduğu için Rabgûzî mahlasını almıştır. Ancak eserinin girişinde yaptı­ğı açıklamalardan anlaşıldığına göre “arayanların kendisini kolayca bulması, işi­tenlerin de çabuk tanıması için” bu mahlası kullanmıştır. Rabgûzî’nin peygam­berlerin hayat hikâyeleri ile menkıbelerini anlatan kıssalardan oluşan Kısâsu’l-enbiyâ isimli mensur bir eseri bulunmaktadır.

Yazar, eserini aslen Moğol olduğu hâlde Müslümanlığı kabul edip onun gereklerini elinden geldiği kadar yerine getirmeye çalışan Emîrü’l-eccel Nâsırüddîn Tok Buğa’nın emriyle 710/1311 ta­rihinde yazmıştır. Kısâsıt’l-enbiyâ’yı yazmak için aynı isimli ve konulu daha ön­ce yazılmış eserlerden istifâde eden Rabgûzî’nin çok iyi Arapça bildiği, Kur’an, tefsir, hadis gibi İslâmî ilimlere vakıf olduğu anlaşılmaktadır.

Eserde İslâmiyeti kabul eden halkın dinî ihtiyaçlarını karşılamak için Türkçe bilgi verme amaç edinildiğinden, başta Hz. Peygamber olmak üzere Kur’an-ı Keriınât geçen pey­gamberlere ait menkıbeler anlatılmıştır. Bunun yanında Dört Halife’nin, Hz. Ha­san ve Hüseyin’in ünlü menkıbeleri ile Hârût ve Mârût, Ashâb-ı Kehf gibi tanın­mış kıssalara da yer verilmiştir. Eser dönemine göre oldukça sanatkârane bir üs­lupla kaleme alınmıştır. Yazar, bu durumu eserinde yer yer aruz vezniyle yazıl­mış Türkçe-Arapça manzumelere yer verip ona bir renk ve ahenk kazandırarak başarmıştır.

Kutadgıı Bilimde olduğu gibi bu eserde de Türk şiirinin karakteristik nazım birimi olan dörtlüklerin yer aldığı görülmektedir. Bu da eserde Kutadgu Bilig etkisi olduğu izlemini uyandırmaktadır. Daha çok dil tarihi açısından önemli olan eser, nesir üslûbu, umûmî dil örgüsü, cümle yapısı ve ifade birliği bakımından folklorik üslûba daha yakındır.

Ahmet Caferoğlu eseri, “XIV. yüzyıl aşlangıcı Batı Türkistan mahsullerinden olup, Müşterek Orta Asya Türkçesinin Kaşgar şivesinin en karakteristik örneklerinden” biri olarak kabul etmektedir. Fuad Köprülü ise; Harezm sahası mahsullerinden sayılması gerektiğini söylemek­tedir. Eser, ilk olarak Rus araştırmacı N. I. İlminsky tarafından 1859 yılında, Petersburg ve Kazan nüshaları ile bazı kişilerin elinde bulunan nüshaların karşılaştırılmasıyla yayımlanmıştır. Alman Grönbech ise 1948 yılında eserin Londra nüs­hasını tekrar tıpkıbasım olarak neşretmiştir.

|» “Kim Kimdir?“ sayfasına dön! «|