Güzel ve etkili bir kompozisyon yazmak istiyorsunuz ve bunu kurallarına uygun, görüntüsü ve içeriği itibariyle en kusursuz şekilde ortaya koyma çabası içindesiniz. Bir kompozisyonda uyulması gereken altın kuralları öğrenmek ve gerek sınavlardaki kompozisyon sorularından yüksek puan almanın, gerekse de kendinizi yazılı olarak güzel bir şekilde ifade etmenin yollarını arıyorsanız, doğru yere geldiniz.

Bir kompozisyon, genel olarak iki yönüyle değerlendirilir: Bunlardan biri “biçim” (görünüş özellikleri), diğeri ise “içerik” (anlam boyutu) olarak söylenebilir. Bunun için iyi bir kompozisyonun taşıması gereken altın özellikleri, iki başlık altında sizlere sunmak istiyorum:

Biçim / Görünüş Özellikleri

1) Kompozisyon, kesinlikle düz, beyaz ve çizgisiz bir A4 kağıda yazılmalıdır. Eğer düz yazma konusunda sorun yaşıyorsanız altına çizgili kağıt koyabilirsiniz; fakat bunun iz bırakmadığından emin olmalısınız.

2) Kullanacağınız kağıdın sol yanından 4 cm, sağ yanından 1,5 cm; üst tarafından 4 cm ve alt kısmından 3 cm kenar boşluğu bırakmalısınız. Bu boşlukları bırakmanızın mantıklı bir gerekçesi vardır. Kompozisyon kağıdınızın dosyalanması veya herhangi bir kenarına not alınması gerektiğinde kenarlarında yeterli boşluk olmalıdır.

3) Kompozisyonu eğer bir sınav sorusu olarak yazıyorsanız siyah kurşun kalem kullanmalısınız. Eğer bir yarışmaya falan katılacaksanız, bunu tükenmez kalemle de yazmanız mümkündür. Renkli kalem kullanımı, kompozisyonu sunacağınız kişi veya kurumun açıklayacağı kurallarla belirlenir.

4) Başlık tam ortalı olmalı, ilk harfleri ya da tamamı büyük harflerle yazılmalıdır.

5) Paragraf başlarında mutlaka 3 cm kadar boşluk bırakılmalıdır. Bu boşluklar tüm paragraflarda eşit olmalı ve yukarıdan bakıldığında tüm paragrafların aynı hizada başladığı görülmelidir.

6) Paragrafın içerisindeki satırların arasına boşluk bırakılmaz. Tüm satırlar alt alta gelecek şekilde yazılır ve aralarındaki boşluklar aynı olmalıdır. Yalnız paragraf bitiminde bir satır boşluk bırakılır.

7) Satır sonuna sığmayan kelimeler doğru bir şekilde kısa çizgiyle ayrılır ve aşağı kaydırılarak yazılır. Özel isimler, yabancı kelimeler vs. ayrılmaz. Ayrıca üst satırda bir harf kalamaz.

8) Yazıda mutlaka yazım ve noktalama kurallarına uymanız gerekir. Cümleler büyük harfle başlar, uygun yerlerde noktalama işaretleri kullanılır. Sayıların ve özel adların yazımına dikkat edilir, vs.

9) Eğer kompozisyonu elde değilde bilgisayarda yazıyorsanız, vurgulanmak istenen kısımların kalın veya alıntı sözlerin eğik yazı biçimleriyle gösterilmesi mümkündür.

10) Kağıdın temizliği çok önemlidir. Kağıtta kalem lekesi, buruşukluk, kat izi veya başka herhangi bir leke olmaması gerekir. Bunun için yazarken elinizin temiz olduğundan ve kağıtta iz bırakacak şeyleri uzak tutmakta fayda var.

11) Kompozisyonun bittiği yerin sağ alt kısmına adınızı ve soyadınızı yazabilirsiniz. Adınızın ilk harfi, soyadınızın ise tamamı büyük harfle yazılır. Ayrıca kompozisyonlara kesinlikle imza atılmaz.

12) Yazınız okunaklı, anlaşılır olmalıdır. El yazısı veya düz yazı kullanabilirsiniz. Yazıdaki harfler standart olmalıdır, yani boyutları ve şekilleri belirgin olmalıdır. Çirkin bir yazı, kompozisyonun anlamını gölgeleyebilir.

İçerik / Anlam Özellikleri

1) Öncelikle kompozisyonu yazma amacınızı belirlemeniz gerekmektedir. Çünkü yazının içeriği, anlatım biçimi, kullanacağınız kelimeler vs. hep buna göre şekillenecektir.

2) Kompozisyonun konusu hakkında bilgi edinmeli, araştırma yapmalı veya beyin fırtınası yaparak bir taslak plan oluşturmalısınız. Müsvette bir kağıda, yazınızda ele alacağınız konu başlıklarını, vereceğiniz örnekleri vs. kısa notlar hâlinde belirtmelisiniz.

3) Kullanacağınız anlatım biçiminin konunun özelliğine uygun olması gerekir. Örneğin bilgi verme amaçlı bir yazı yazılıyorsa, burada açıklayıcı anlatım biçimi kullanılabilir. Fakat deneme tarzında bir duygu / düşünce yazısı kalem alınacaksa, burada tartışmacı veya betimleyici anlatım biçimi de kullanılabilir.

4) Kompozisyonda kullanacağınız kelimeler, konunun özelliğine ve anlatım biçimine uygun olmalıdır. Yabancı sözcük kullanmak metnin ileteceği mesajı gizler, anlaşılmasını zorlaştırır ve yazıya yapmacık bir görüntü verir. Gereksiz yabancı sözcük kullanmaktan kaçınmak gerekir.

5) Düşünceler yalın, açık ve duru bir şekilde ortaya konulmalı ve akıcı bir üslup benimsenmelidir. Düşüncenin akışını bozacak gereksiz ayrıntı ve örneklerden kaçınmalı, konunun bütünlüğü korunmalıdır.

6) Düşünceyi geliştirme yollarından kesinlikle yararlanmalısınız. Konunun özelliğine uygun olmak üzere, örneklendirme, tanımlama, benzetme, sayısal verilerden yararlanma, tanık gösterme… vs. yöntemler yazının etkileyiciliğini, inandırıcılığını ve anlaşılırlığını arttıracaktır.

7) Yazının uygun yerlerinde deyim ve atasözleri kullanmanız, az sözle çok şey anlatmanızı ve yazıda zengin bir söz dağarcığı kullanmanızı sağlayabilir. Ayrıca aynı kelimeleri sık sık tekrar etmek yerine, eş veya yakın anlamlılarını kullanmanız yazının yetenekli bir yazarın kaleminden çıktığı izlenimi verir.

8) Yazıyı “giriş, gelişme, sonuç” olmak üzere en az üç bölüme ayırmanız gerekir. Her bölümün bir paragraftan oluşması fikri doğru değildir. İki paragraflık bir giriş, beş paragraflık bir gelişme, bir paragraflık bir sonuç mümkündür. Bu bölümler kesinlikle yazıda gösterilmez, okuyan tarafından anlaşılır.

9) Anadiline hâkim olan bir yazar, yazısında anlatım bozukluğu yapmamalıdır ve Türkçenin kurallarına uygun cümleler oluşturmalıdır.

10) Yazınız bir ana fikir ve ona bağlı yardımcı fikirler etrafında toplanmalıdır. Konudan uzaklaşmanıza neden olacak gereksiz örnekler, olaylar vs. anlatılmamalıdır. Anlatımın akışına uygun geçişler yapılmalıdır.

Yukarıda sıralanan başlıklar, iyi bir kompozisyonun özellikleridir. Bu özelliklere büyük ölçüde uyan bir yazı, gerçekten başarılı olmuş kabul edilir. Ayrıca iyi yazmanın ilk koşulunun, gerçek bir okur olmaktan geçtiğini hatırlatmak isterim. Çünkü bilgi olmadan düşünce olmaz, düşünce olmadan da kompozisyon yazılmaz. Aşağıdaki başlıktan ulaşacağınız “kompozisyon” sayfamızdan da bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.

Orkun KUTLU

|» “Kompozisyon“ sayfasına dön! «|