Tüm takvimler gibi on iki hayvanlı Türk takvimi de, zamanı sistemli bir bütün hâline getirme, doğru belirleme ve sabit kurallara göre kullanma ihtiyacından ortaya çıkmıştır. Her ne kadar ilkel ve göçebe yaşam içerisinde zamanın belli kurallara bağlanması pek önemsenmez gibi düşünülse de, o dönemki insanlar da tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde, savaş tarihlerinin belirlenmesinde, göç zamanlarının ayarlanmasında, başka milletlerle olan ilişkilerde, dinsel törenlerde ve sosyal ilişkilerde zamanı daha sistemli bir bütün olarak ele alma ihtiyacı duymuşlardır. Bu da dünyanın birçok yerinde gök cisimlerinin hareketlerinden ve doğa olaylarından yararlanarak hazırlanan takvimleri ortaya çıkarmıştır. Türkler çok eski zamanlardan beri evren bilimi ve gök bilimi konularında araştırma yaptıklarından, yazılı tarihin başlamasından çok önce yaratılışın en katı hükmü olan zamanı sistemli bir hâle getirme ihtiyacı hissetmişlerdir.

12 Hayvanlı Türk takvimi, tarihte ilk kez Türkler tarafından kullanıldığı bilinen, Güneş yılını esas alan ve her yıla bir hayvan isminin verildiği bir takvimdir. Bu takvimde toplamda 12 tane hayvan vardır ve her on iki yılın sonunda tekrar aynı hayvan yılına geri dönülmektedir. Her yılın hangi hayvana denk geldiğine göre belirgin özellikleri vardır. Örneğin “öküz yılında savaşlar çok olur” inancı vardır. Kişilerin doğdukları yılların, onların karakterleri üzerinde etki ettiği düşünülmektedir. Türklerin şamanizm inancı da takvime etki etmiş ve falcılar yine bu takvime göre bazı tahminlerde bulunmuşlardır. Bu takvim tarihte birçok Türk devleti tarafından kullanılmış, yakın zamana kadar da Türk dünyasının muhtelif yerlerinde izini devam ettirmiştir.

12 hayvanlı Türk takvimi ile ilgili hazırlamış olduğumuz kapsamlı içeriğe, aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz:

12 Hayvanlı Türk Takviminin Özellikleri
On İki Hayvanlı Türk Takviminin Kökeni
Yılların Özellikleri ve Hesaplamlar

On iki hayvanlı Türk takviminde her yılın kendine göre karakteristik özellikleri bulunmaktadır. Yani hangi hayvan yılında neler olacağı ile ilgili toplumun ön yargıları ve bazı efsanevi inançları söz konusudur. Bunlar kuşkusuz deneyimlerin, yaşanmışlıkların ve halk mitolojisinin ürünüdür. Bazı yıllarda büyük kıtlıklar yaşanmış, bazı yıllar hep büyük savaşlara denk gelmiş, bazı yıllar Tanrı Türk‘e yüzünü dönmüş ve bolluk bereket dönemi yaşanmış… Tüm bunlar Türk milletinin geleceği kestirmeleri için bir işaret hâline gelmiş.

Aslında burada hayvanların da yıllara anlam yüklerken etkisini yadsımamak gerekir. Türklerin hayvanların karakterlerini de yıllar hakkında yaptıkları kestirmelere yansıttıkları düşünülebilir. Nitekim “tavuk yemi taneli olur, o yıllarda genelde isyan ve karışıklık çıkar” gibi düşünceler bu fikrimizi doğrular niteliktedir. Fakat Türklerin kutlu saydığı kurt hayvanının Türk takviminde herhangi bir yıla isminin verilmemesi ilginçtir. Kaşgarlı‘nın aktardığı Uygur rivayeti doğru ise bu ancak öyle bir sebepten olabilir.

Aşağıda on iki hayvanlı Türk takvimindeki her yılın karakteristik özellikleri kısaca verilmiştir. Bu bilgiler halk tarafından bilinmekle birlikte, Şamanlar tarafından da kullanılmıştır. İçerisinde mitolojik ögelerin ve geleneklerin de bulunduğu bu bilgiler şöyledir: