Türkçede tekil, çoğul ve topluluk isimleri / adları nedir, bu adların cümle örnekleri ile ilgili sıkça mesaj gelmesi üzerine bu yazıyı yazıyorum. İsimler, çeşitli yönlerden sınıflandırılır. İfade ettikleri varlığın sayısına göre yapılan sınıflandırmada ise, tekil isim, çoğul isim ve topluluk isimleri kavramları karşımıza çıkar. Bu konuda dikkat edeceğimiz şey, ismin karşıladığı varlığın sayısı veya miktarı olacaktır. Şimdi kısa kısa tanımlar yaparak bu terimleri açıklayalım:

Tekil İsim

Bir isim, eğer yalnızca bir varlığı, nesneyi, kişiyi, eşyayı veya kavramı karşılıyorsa, ayrıca “-lar/-ler” çokluk ekini almamışsa bu kelime tekil isim olarak adlandırılır. Yani bu isimlerin, belirttiği varlık grubundan yalnızca bir tanesini göstermesi gerekir. Adından anlaşıldığı üzere “teklik” ifade eder.

Örnek: kalem, insan, bulut, çiçek, başarı, dostluk, kapı, ödev…

Çoğul İsim

Birden fazla varlığı, nesneyi, kişiyi, eşyayı veya kavramı ifade eden ve mutlaka “-ler/-lar” çokluk ekini almış olan isimlere çoğul isim denir. Çoğul isimler, aynı türden birden fazla varlığı kapsayan ve adından anlaşılacağı üzere “çokluk” ifade eden isimlerdir.

Örnek: öğrenciler, evler, çiçekler, insanlar, dostluklar, halılar…

İsimler, kelime türleri içinde fiillerle birlikte büyük bir grubu oluşturur. Çeşitli eserlerde isimlerle ilgili benzer tanımlar yer alır. Yapılan tanımlarda varlıkları, kavramları karşılayan kelimelerin isim olduğu vurgulanır. Bütün bu tanımlamalarda isimlerin anlam yönü ağır basmaktadır. Halbuki dil bilgisi çalışma alanı içinde ilgili kelime türlerinin biçimsel yönü öne çıkartılmalıdır. İsimlerin çekim eklerini alması, cümlede veya kelime gruplarında belli bir dağılım sergilemesi ve cümlede özne, nesne ve tümleç görevlerinde bulunması onların biçimsel özellikleridir.

Varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir. İsimlerle, karşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini çağrıştırır. Örneğin “kitap” sözü aklımızda hemen varlık olarak “kitap” nesnesini canlandırır. Ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu karşılayan isim gelir. Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir ilişkinin varlığını söyleyemeyiz. Örneğin “dert” dendiğinde aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum olduğu zihnimizde belirir.

İsimler, yukarıda anlatıldığı gibi çeşitli açılardan incelenebilir. İsimlerin çeşitli çekim kategorilerini sergilemesi onların en önemli Özelliğidir. Bu çekim kategorileri yukarıda anlatıldığı için burada tekrar edilmeyecektir.

Bu özelliklerin yanında isimler somut (kitap, duvar) veya soyut (mutluluk, korku) bir kavramı karşılar. Aynı zamanda özel isim (Hakan, İstanbul) ve tür ismi (çiçek, ağaç) de olabilir. İsimlerin diğer bir önemli yönü de anlam ilgisi yönüyle diğer isim(ler)le birleşerek bir grup (isim tamlaması) oluşturmasıdır. Yardımcı unsurun (tamlayan) ilgi durum eki, ana unsurun (tamlanan) iyelik eki aldığı tamlamalar belirtili isim tamlamalarıdır. Adamın bahçesi, öğrencinin çantası, kuşun kanadı gibi tamlamalar bu türdendir. Bu tür belirtili isim tamlamalarında ilgi durum eki tamlamaya belirlilik anlamı kazandırmaktadır. Yardımcı unsurun ilgi durum eki taşımadığı isim tamlamaları da kurulabilir: