Yeni Lisan Makalesi – Maddeleri
Tarih: 17 Temmuz 2012 | Bölüm: Edebiyat | Yorumlar: Yorum yok.
Yeni lisanın programı atîdeki kaidelerden ibarettir:
1. Türkçe terkipler ve cem’ler ihtiyaca tamamiyle kâfi bulunduğundan Arapça Acemce terkip ve cem’ler kullanılmayacak. (İzafî, tavsîfî, atfı, mezcî terkipler)
2. Sadr-ı azam, şeyhü’l-İslâm, Bâb-ı âlî, şûrâ-yı devlet, arz-ı hâl, pâ-yı taht, tercüme-i hâl, hasb-i hâl, mürûr-ı zaman gibi terkip bünyesinde bulunduğu hâlde manaca basit ve evlâd, talebe, amele, erbâb, havadis, ahlâk, edebiyât, rüsumat, tahsîlât gibi cem’ bünyesinde bulunduğu hâlde manaca müfret olan tabirler istimal olunabilecektir.
3. Bazı ıstılahların mukabilleri olmak üzere hurdebîn, nîkbîn, bedbîn, yeknüvişt monographie, şehnüvişt chef d’oeuvre müvellidü’l-humûza, müvellidü’l-mâ’ gibi Arapça Acemce mürekkep kelimeler istimal olunabilecektir.
4. Hayvanât, nebatat, ensâc gibi cem’ler hayvanlar, nebatlar, neşeler manasında kullanılmayacak histologie zoologie botanique ilimlerinin mukabilleri olarak kullanılacaktır.
5. İlm-i rûh, ilm-i içtima, ilm-i hayat, ilm-i garize (physiologie) gibi tabirler Fransızca mukabilleri gibi basit addolunacaktır.
Yeni Lisan Makalesinin Özellikleri
Tarih: 17 Temmuz 2012 | Bölüm: Edebiyat | Yorumlar: Yorum yok.
Yeni lisanın tefhim ve tamimi için Selanik’te, Genç Kalemler, İzmir’de Gençlik namlarıyla iki mecmua intişara başladı. Selânik’in en mühim gazetesi olan Rumeli yeni lisanı kat’î bir surette kabul etti, iki aydan beri intişar eden Rumeli nüshaları mütalâa olunursa baş makalelerinin umumiyetle diğer yazılarının ekseriyetle bu lisanda yazılmış olduğu görülür.
Gündelik Yeni Asır gazetesinin baş makaleleri de yeni lisanladır. Selanik Belediye Hastahanesi tarafından tesis olunan Tıp Kitapları Tercüme Heyeti yeni lisanın tıp ıstılahlarını bulmakta büyük suhuletler bahşettiğini tecrübe ile anlayarak bu harekete iştirak etti. Yine Selanik’te gençlerden içtimaî ve felsefi eserler tercüme etmek üzere teşekkül eden bir heyet de tercüme üslûbu olarak yeni lisanı kabul etti. İstanbul’da felsefeye dair iki kitap yeni lisanla tercüme edilerek tab edildi. Yakında ve yine orada Yeni Lisan unvanıyla aylık ve büyük bir mecmua intişar edecektir.
Yeni lisanın hem ilim, hem edebiyat lisanı olabileceğini Genç Kalemler’deki “Yeni lisan” ve “Gençlik Kavgası” makalelerinden, şiir ve nesir numunelerinden anlaşılabilir. Yeni lisanın en büyük meziyeti ve muvaffakiyyetinin en kuvvetli yardımcısı Türk Derneği’nin yahut diğer münferit ve müçtemî tasfiyecilerin ibdâ’a çalıştıkları lisanlar gibi sun’î bir lisan olmaması, üslûplar arasındaki hayat kavgasında istifayı ihraz etmiş tabiî bir hareketin neticesi bulunmasıdır. Akif Paşa’nın Tabsıra’ı, Muallim Naci’nin Yazmış Bulundum‘u ve Ömer’in Çocukluğu namındaki eserleri.