Basit Cümleler
Tarih: 4 Ekim 2018 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 2 Yorum var.
Basit cümleler, yapılarına göre cümle türlerinin alt başlığıdır ve tek yüklemli cümleler olarak da bilinir. İçerisinde fiilimsilerin veya yüklem dışında bir çekimli fiilin olmadığı cümlelerdir. Bu cümlelerde yargı bildiren kelime olarak kabul ettiğimiz yüklem bir tanedir. Bunun için tek yüklemi olan cümleler “basit cümle” olarak adlandırılmaktadır. Daha kısa bir şekilde tanımlamak gerekirse, “içerisinde tek bir yargı, dolayısıyla tek bir yüklem olan cümlelere” basit cümle denir.
İçerisinde tek bir duygu, düşünce veya yargının ifade edildiği bu cümlelerde, yalnızca bir tane çekimli fiil veya ek fiil almış bir isim vardır. Yüklemdeki yargıyı destekleyecek fiilimsi gibi yan cümlecikler kesinlikle bu cümle türünde bulunmaz. Adından anlaşılacağı gibi bu cümleler, basit yargıları ifade etmek için kullanılır. Sınav sorularında “tek yüklemli cümle” şeklinde de karşımıza çıkmaktadır.
Basit cümleler başka cümlelere bağlanamaz, ifade ettiği yargı kendi başına anlamlı olduğu için diğer cümlelerden bağımsız bir şekilde kullanılır. Basit cümlelerin yüklemi isim veya fiil olabilir, bizim için önemli olan yüklem olarak kabul edebileceğimiz çekimli fiil veya ek fiil almış isim özelliğinde yalnızca bir tane kelimenin olmasıdır.
Cümle Çeşitleri / Örnek Çözümlemeler
Tarih: 28 Şubat 2017 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 7 Yorum var.
Cümle türleri, sekizinci sınıfta öğrencilerin en çok zorlandıkları konulardan biridir. Çünkü cümle türleri konusu çok kapsamlıdır. Cümlenin ögelerini, fiil çatısını veya fiilimsileri bilmeden, cümlenin türünü bulmak çok zordur. Bunun için bu konuyu iyice kavramak için, öncelikle mutlaka önceki konuları iyice öğrenmelisiniz.
Karşımıza gelen her cümleyi dört açıdan ele almak gerekir. Yani bir cümlenin dört farklı başlık altında türü bulunmaktadır. Bunlar birbirinden bağımsız olarak değerlendirilir ve aşağıdaki gibidir:
1) Yüklemin türüne göre cümle çeşitleri
2) Yüklemin yerine göre cümle çeşitleri
3) Anlamına göre cümle çeşitleri
4) Yapısına göre cümle çeşitleri
Her cümle, yukarıdaki dört başlık açısından değerlendirilebilir özelliktedir. Yani bir cümlede yukarıdaki dört özellik mutlaka bulunur. Cümleye bazı soruları sorarak ve özellikle yüklemin sayısına, yerine, türüne bakarak cümle çeşitlerini sıralayabiliriz.
Yapısına Göre Cümleler
Tarih: 20 Eylül 2011 | Bölüm: Cümle Türleri | Yorumlar: 8 Yorum var.
Türkçede her cümle, en az bir özne ve bir yüklemden oluşur. Konuşucu, amacına veya konunun kapsamına göre cümleye yeni unsurlar ekler ve cümleyi genişletir. Bu eklemeler, kelime olabileceği gibi isimlerden oluşan kelime grupları veya fiilimsilerden oluşan kelime grupları da (yan cümle) olabilir. Esas itibarıyla her cümle bir yargı bildirir. Yargı ise çekimli fiille doğrudan bağlantılıdır. Yani bir cümlede, kaç tane çekimli fiil varsa o kadar yargı var demektir. Konuşucu, bazı durumlarda, kısa ve tek yargılı cümleler kurmak yerine, içerisinde tam çekimlenmemiş fiilimsiler bulunan uzun cümleler kurabilir. Bu cümleler, temelde tek bir yargı bildirmekle birlikte, yarım yargı diyebileceğimiz başka yargılar da içerebilir.
Her cümle bir yargı bildirir. Ancak bazı cümlelerde birden fazla yargı bildiren unsur bulunur. Bunlar bazen iki ayrı yüklemle, bazen yan cümleciklerle sağlanır. Cümlenin yapısına geçmeden önce yapıyı belirleyen temel ve yan cümleleri görelim.
Temel Cümle: Bir cümlenin yüklemi temel cümledir. Cümlenin bildirmek istediği asıl yargı da bu cümleyle verilir. Diğer öğeler temel cümleyi açıklayan tamamlayıcı öğelerdir. “Akşama geleceğim.” cümlesinde “geleceğim” yüklemi temel öğe, “akşama” sözü de onun tamamlayıcı öğesidir.
Yan Cümle: Tam bir yargı bildirmeyen, temel cümlenin bir öğesi durumunda bulunan ve kendi içinde değişik tamamlayıcı öğeler de alabilen söz öbeğidir. Yan cümleler iki şekilde yapılabilir: Fiilimsilerle ve çekimli fiillerle.
• Fiilimsilerle yapılanlar: Cümle içinde temel cümlenin bir öğesi olan ya da bir öğenin tamamlayıcısı olan fiilimsiler yan cümlecik yapar.