Kutadgu Bilig Üzerinde Yapılan Çalışmalar
Tarih: 18 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: Yorum yok.
1825 yılında Pierre Amedee Emilien Probe Jaubert (bk. bibliyografya)’in bu eseri ilk kez bilim çevresine tanıtmasından bugüne kadar geçen müddet içinde, muhtelif kimseler tarafından ele alınmış ve birçok bakımlardan tetkik edilmiştir. Türk dil bilgisi ile yaşıt olan bu araştırma faaliyeti, aynı zamanda Türklük bilgisinin inkişaf tarihi ile de yakından ilgilidir. Aradan uzun bir zaman geçmiş, bu arada birçok şeyler yapılmış ve birçok noktalara işaret edilmiştir, fakat birçok meseleler henüz halledilmemiş olduğu gibi, Türklük bilgisinin umumî inkişafına bağlı bazı noktalardaki tereddütlerin sürmesini de tabiî karşılamak icap eder.
Kutadgu bilig üzerindeki çalışmaların tarihinde ilk adım Hermann Vâmbery tarafından atılmıştır. Müellif 1870’te neşrettiği eserde Uygurlar, memleketleri, içtimaî hayat ve dil yadigârları ile bunların dilinden ve yazılarından söz etmekte ve Kutadgu Bilig’in menşei ve tarihi ile dili üzerinde durmaktadır. Burada ilk olarak ortaya attığı meseleler, son zamanlara kadar, eser üzerindeki araştırmaların mevzuunu teşkil etmiştir.
Giriş mahiyetinde olan bu kısmı, eserin muhtelif bâblarından seçilmiş yaklaşık bin beytin çeviriyazı ve çevirisi ile Uygur abecesine göre sıralanmış bir lügat takip etmektedir. Vâmbery’in tetkiki, Türk dil bilgisinin bugünkü durumunda fazla bir değer ifade etmemekle birlikte, bu sahadaki araştırmalara bir başlangıç olması bakımından, çok mühim bir rol oynamıştır.
İkinci mühim adımı W. Radloff‘un daha geniş ölçüdeki teşebbüsü teşkil eder.1600 ‘da eserin malûm olan ilk yazmasınm faksimilesinin neşrini, ertesi yıl metnin Mançu abecesi ile çevriyazısı izlemiştir. Bu sonuncu esere eklenmiş olan giriş kısmında, Vâmbery’in ortaya attığı meseleler daha geniş ölçüde ele almmak suretiyle, Uygurlar ile ilgili malûmat bir araya toplanmıştır; bütün bu hazırlıklardan sonra, asıl metnin okunmasına ve çevirisine geçilmiştir.