Parantez / Yay Ayraç “()”
Tarih: 24 Aralık 2011 | Bölüm: Noktalama İşaretleri | Yorumlar: 58 Yorum var.
1. Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır.
Örnek: Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz (Nurullah Ataç).
– O kitabın çıkış tarihinde (1968) sen okuma yazma bilmiyordun.
Not: Yay ayraç içinde bulunan cümleler büyük harfle başlar ve sonuna uygun noktalama işareti getirilir. Ayrıca “yani” ile yapılan açıklamalar yay ayraç içine alınmaz.
Örnek: Babasından, yani okumasında büyük emeği geçen insandan daha ne isteyebilirdi ki?
2. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.
Örnek: Zîbâ Dudu (Habbe Kadın ‘a) — A dostlar, damat bey gelin hanımı görür görmez sevincinden bayıldı.
Müştak Bey —Hayır, sevincimden bayılmıyorum: kederimden yüreğime iniyor. (Şinasi)
3. Parantez içinde yazılan tam anlamlı bir cümle ise cümlenin sonundaki nokta, soru veya ünlem işareti parantezi kapamadan konur.
Örnek: Bugünkü medeniyet yolunda ilerleyişimiz (Daha önceki müslüman Türk medeniyetlerini düşünün.) pek de büyük bir ilerleme olmasa gerek.
Kesme İşareti (’) / Noktalama İşaretleri
Tarih: 24 Aralık 2011 | Bölüm: Noktalama İşaretleri | Yorumlar: 115 Yorum var.
1. Kurum ve kuruluş adları ve türemiş adlar dışında kalan özel adlardan sonra kesme işareti konur.
Örnek: Gül Baba’ya, Iraz Ana’nın, İngiliz’den, Rus’muş, Türkiye Cumhuriyeti’ni, Allah’ın; Asya’nın, Marmara Denizi’nden; Hisar’dan, Boğaz’dan; Jüpiter’den, Venüs’ü; Çankaya Köşkü’ne, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan, Kiralık Konak’ta, Sinekli Bakkal ’ı; Millî Eğitim Temel Kanunu’na. Medeni Kanun’un; Nihat Bey’e, Ayşe Hanım ’dan gibi.
Not: Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Çiçek, Halit, Mehmet, Mesut, Murat, Özbek, Recep, Yiğit, Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi, Çeliği, Çiçeği, Halidi, Mehmedi, Mesudu, Muradı, Özbeği, Recebi, Yiğidi, Bosna-Herseği, Gaziantebi, Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak söylenir.
2. Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.
Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının…
3. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur.
Örnek: 1985 te, 8’inci madde, 2’ncikat; 7,65’lik, 9,65lik.
Tırnak İşareti (“) / Noktalama İşaretleri
Tarih: 24 Aralık 2011 | Bölüm: Noktalama İşaretleri | Yorumlar: 101 Yorum var.
1. Doğrudan alıntıları göstermek için kullanılır. Bir yazıda başkasından söz alınıp kullanılacaksa olduğu gibi aktarılan başkasının sözünün basma ve sonuna konur.
Örnek: “Birazdan atlılar Çiftekoyaklar ‘in başına varıp beklerler.” diye düşündü. (Murathan Mungan).
Not: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:
“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur! ” diyorlar. (Yahya Kemal Beyatlı)
2. Vurgulanmak istenen sözleri göstermek için kullanılır:
Örnek: Var mı böyle bir zaman, adı “şimdi” olan?
(Erendiz Atasü)
– Onların mutluluk kaleleri benim gibi “gerçekçiler” tarafından yıkılamayacak kadar sağlamdı. (Murathan Mungan)
3. Söylendiği şekilde yazıya aktarılmayan kişilerin sözleri tırnak içine alınmaz.
Örnek: Atatürk Türk olmanın mutluluğunu belirtmiştir.
4. Uzun alıntılarda her paragraf ayrı ayrı tırnak içine alınır.
Örnek: “Küçük salonun fes renginde, kalın, ağır perdeli penceresinden dışarı, muhteşem, parlak bir suluboya levhası gibi görünüyordu. Saf mavi bir sema… Çiçekli ağaçlar… Uyur gibi sessiz duran deniz… Karşı sahilde mor, fark olunmaz sisler altında dağlar, korular, beyaz yalılar…”
“Birden, üç dişi kalan buruşuk ağzını açtı. Esnedi. Bir mumya uzvu kadar sararmış, katılaşmış elini başına götürdü. Kahve rengindeki yemenisinin altında daha beyaz görünen saçlarına dokundu. Bir an düşündü.”
(Ömer Seyfettin; Bahar ve Kelebekler)
Kısa Çizgi (-) / Noktalama İşaretleri
Tarih: 24 Aralık 2011 | Bölüm: Noktalama İşaretleri | Yorumlar: 89 Yorum var.
1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna heceleri ayırmak için konur.
Örnek: Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur: ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu.
Not: Satır sonunda, yer kalmadığı için yarım kalan kelimelerin bölünmüş olduğunu, yani devamının altta olduğunu göstermek için satır sonunda kullanılır. Bu görevde kullanılınca birleştirme çizgisi denir. Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz ve kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kullanılır; ayrıca kısa çizgi kullanılmaz.
Örnek: Tokat’
tan…
2. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır.
Örnek: Burada Nietzche ‘nin büyük buluşu, Dionysos-Apollon karşılaşması -yahut birleşmesi- tekrar kendiliğinden ortaya çıkar. (A. H. Tanpınar)
Giysi seçimi, -moda- insanın çevresine gösterdiği saygı olduğu gibi, çağdaş yaşama bakışını açıklayan, kendini takdim eden bir davranıştır (Nezihe Meriç).