Kutadgu Bilig’in Bölümleri ve Hikayesi
Tarih: 19 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: 1 Yorum var.
Kutadgu Bilig dört esas (neng “şey”) üzerine tanzim edilmiş olup, bunlardan 1. doğru kanun (koni toru) – Kün-Toğdı (hakan) 2. saadet (kut) Ay-Toldı (vezir), 3. akıl (ukuş) – Ögdülmiş (vezerin oğlu), 4. hayatın sonu (‘âkibet) – Odğurmış (zahit) tarafından temsil edilmektedir. Bunlardan başka eserde Ay-Toldı’nın Hâcib ile buluşmasını sağlayan Küsemiş, huzura kabulü sağlayan Hâcib, arada hizmet gören Oğlan, haber getiren Yumuşçı ve zahidin yanında çalışan Kumanı da, katılma nispetleri az olmakla birlikte, vazifeli olarak temsilî mahiyet taşımaktadır (örn. Küsemiş-istek. Kumaru-vasiyet).
Bütün meziyet ve kusurları ile görülen bu şahıslar, çok canlı bir biçimde süren buluşma, konuşma, münazara ve münakaşa, değişik tasvirleri ile bir dram havası içinde cereyan etmekte ve okuyucunun önünde örneklerine Türk edebiyatının ancak son devirlerinde tesadüf edilen bir sahne açılmaktadır. Hakan Kün-Toğdı’nın tavsifi, Hass Hâcib Ay-Toldı‘nın Balasagun’dan Kâşgar’a gelişi ve burada geçirdiği tereddütlü günler ile ilk münasebetlerin kurulması ve en son hakanın huzuruna çıkışı v.b. nadir güzellikte birer hayat sahnesidir.
İnsanların her iki dünya için ele geçirmek istedikleri saadet (Ay-Toldı) ile bütün kainatın, özerine kurulduğu doğru kanun (Kün-Toğdı) arasındaki karşılıklı konuşmalarda o devrin ferdî ve içtimaî ahlâk ilkelerine, bu sonuncunun akıl (Ögdülmiş) ile sürdürülen konuşmalarda da cemiyet hayatinin, bilgi nazariyesinin ve hayat felsefecinin bütün meselelerine temas edilmektedir.
Ölüm burada da bir son teşkil etmektedir; fakat asıl mesele iyi nam ile yaşamak ve öldükten sonra da bu nam ile yaşamağı sürdürmektir. Öteki dünya (‘ulfba) göz önünde bulundurulmakla birlikte, oradaki hayatın tasvirleri yerine, Türkün amelî görüş tarzı geçmekte ve iyiliğe karşı iyilik, kötülüğe karşı kötülük fikri gibi, umumî bir ifade ile yetinilmektedir. Ay-Toldı ile oğlu ögdülmiş arasındaki konuşma ve vezirin gerek oğlu ve gerek hakana verdiği öğüt ve nasihat de bu umumî görüş ile güzel bir biçimde hülâsa edilmektedir.