Tekerlemeler
Tarih: 7 Ekim 2011 | Bölüm: Tekerleme | Yorumlar: 30 Yorum var.
Tekerleme, genellikle masal ve bilmece gibi anlatı türlerinin giriş – sonuç kısımlarında söylenen, dinleyicinin veya okuyucunun kulağına hoş bir ezgi gibi gelen, kafiyeli, ölçülü ve ses tekrarları içeren sözlerdir. TDK’nin Güncel Türkçe Sözlük’ünde “Çoğunlukla, masalların genellikle başında bulunan -Bir varmış bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde.- gibi uyaklı giriş veya ara sözler.” olarak tanımlanmaktadır. Tekerlemeler, kalıp sözlerdir ve Türkçenin söz varlığı zenginliğini yansıtmaktadır. Çocuk oyunlarında ve pek çok edebiyat türü içinde sıklıkla geçen tekerlemeler, insanlarda anlatılana karşı bir merak ve ilgi uyandırmaktadır.
Tekerleme, çocuğun dinleme, konuşma ve dilin anlam yapılarının, cümlelerin, dilin özelliklerini, sık sık yapılan tekrarlarla ezber alışkanlığını kazandırarak çocuğun psikomotor becerilerinin gelişmesine katkıda bulunur. Dilin telaffuzu, boğumlaması ile bir bütün halinde öğretilmesine katkıda bulunur. Dildeki sembolleri, alegorik anlatımı, sebep-sonuç ilişkisine dayandırarak dilin mantıksal dizinini kavratır. Dilin matematiğini geliştirir. Dilin gülmece ve eleştirel boyutunu tanıtır.
“Ebe ebe nerede, su doldurur derede, dere boyu çalılık, şu ebe ne de alık, ebe suya dalamaz, araba da bulamaz, ene mene dostum, ben sana küstüm, armudu kestim, tavana astım, tap dedi düştü, kargalar üşüştü, bu da bana düştü.”
Ebe bulma oyunlarındaki tekerlemenin dilin koşullarıyla oyunun eş zamanlı olarak tanıtılması, dil aracılığı ile oyun kişilerinin ruhsal ve eylemsel konumlarının belirlenmesi, dili oldukça geliştiren bir durumdur.