Eğitimde yeni yaklaşım görsel zekanın, sözel muhakemenin ve mantığın önemini kavrayarak, ölçme ve değerlendirmede bunları daha fazla kullanmayı tercih etmektedir. Bilginin doğrudan sınanması yerine, o bilgiyi düşünce yoluyla kullanma, analiz – sentez yapma, yorumlama ve problem çözme gibi işlemlerle zihnin yeteneğini ortaya koyabilme konusunda yeni tip sorular geliştirilmektedir. Bu soru tiplerinde özellikle sözel zeka ve görsel zekânın önemli yer tuttuğu görülmektedir. Bu nedenle görsel zekanın geliştirilmesi ve etkin kullanılması, liselere geçiş, üniversite ve lisans üstü eğitim sınavlarında oldukça işe yaramaktadır.
Görsel zekâ, kişinin çevresindeki renkleri, şekilleri ve çeşitli görüntüleri beyninde anlamlandırabilme ve imgeleri kolaylıkla zihninde yorumlayabilme yeteneğidir. Beynin belki de en temel çalışma prensibi görsel zekâ üzerine kurulmuştur. Görebildiğimiz tüm renkler, şekiller, grafikler, semboller ve derinliği olan nesneler bizim görsel zekâmız sayesinde imgeye dönüşür, anlam kazanır. Bu zekâ alanımız sayesinde hayal kurabilir, nesnelerin uzamsal yönlerini fark edebiliriz. Görme duyusu, öğrendiklerimizin çok büyük kısmını sağladığı için görsel zekâ ile öğrenme arasında da çok ciddi bir ilişki vardır.
Bebekler ilk nesneleri ve kişileri büyük ölçüde görsel zekâları sayesinde öğrenirler. Çocukluk dönemindeki hayal gücü, görsel zekânın gelişmesi ile paralel ilerler. Bu yaşlılık döneminde bile beynin en etkin yönlerinden birini teşkil eder. Bunun için görsel zekâmızı tanımak, bunu etkin kullanabilmek çok önemlidir. Öğrenciler geometri sorularını çözerken, o şekillerin derinliğini düşünebilir ve gerçek dünyada bir nesne gibi algılayabilirler. Tıpkı kuramsal bilgileri tablolar, şemalar veya grafikler üzerinde göstermek için kullandıkları gibi, hayal gücünü kullanmaları gerektiğinde de görsel zekâlarından yararlanırlar.
Görsel zekâsı gelişmiş kişiler genellikle çevrelerindeki renklere ve şekillere aşırı duyarlılık gösterirler. Mekânlarda kimsenin göremediği ayrıntıları fark ederler. Çeşitli görsellerle desteklenmiş dergi gibi yayınları çok sever, bulmaca çözmekten zevk alırlar. Bu kişiler genellikle iyi resim çizer veya görsellerdeki ayrıntıları başka kişilerden daha iyi fark ederler. Resim, tiyatro veya sinema gibi sanatlar bu kişilerin çok ilgisini çeker ve görsel zekâsı gelişmiş kişiler bu alanlarda daha başarılıdır. Hayal kurma yetenekleri inanılmaz gelişmiştir. Tıpkı kelime dağarcığı gibi, zihinlerindeki imgeler de çok ve niteliklidir. Tablo, grafik, diyagram, harita vb. şekilleri kolaylıkla algılar ve bu şekilde daha kolay öğrenirler. Resimli içerikleri daha kolay aklında tutarlar.
Bir kişinin görsel zekâsını ölçmek ve geliştirmek için basit bir test uygulanabilir. Büyük bir kağıda kabaca bir elma, ev veya kalp benzeri bir şekil çizip, ortasındaki boşluğa bir bakışta okunabilecek büyüklükte 20 farklı kelime yazılır. Bu kelimeler farklı kavram alanlarından seçilir. Meyve, eşya, ülke, bilim adamı, teknoloji, duygular vs. gibi çok alakasız çeşitli kavram alanlarından seçilen 20 kelime bu kağıda yazılır. Daha sonra görsel zekâsını ölçmek istediğimiz kişiye 3-5 saniye kadar gösterilir. Sonra kağıt ters çevrilir ve kişinin aklında kalan kelimeleri hızlıca söylemesi istenir. 20 kelimenin kaç tanesi aklında kalmışsa, bu sayı 5 ile çarpılır ve kişinin 100 üzerinden görsel zekâ puanı belirlenir.
UYARI: Yukarıda verilen kartı, karşıdaki kişinin kolayca okuyabileceği boyutta bir A4 kağıdına çizerek görsel zekânın düzeyini kabaca belirlemek mümkündür. Bu test kesinlikle bilimselliği sınanmış bir test değildir. Sadece bir kişinin veya öğrencinin, gördüğü kelimeleri zihninde imgeler hâline getirerek aklında tutabilme yeteneğini belirlemektedir. Bu da bir görsel ve sözel zekâyı ortaya koyacağından burada yer verilmesi uygun görülmüştür.
Görsel zekânın yeni müfredatta yer alan sözel mantık ve muhakeme sorularını kolaylıkla çözerken önemi büyüktür. Bu sorular genellikle tablo veya grafik çizerek, verilen bilgileri doğru bir görselle ifade ederek çözülür. Görsel zekâsını iyi kullanan öğrenciler bu sorularda hiç zorlanmazlar ve bunu güzel bir beyin egzersizi olarak görürler. Ayrıca görsel zekânın, fotoğrafik hızlı okumaya da etkisi çok büyüktür. Hızlı okurken, önce kelimenin ortasına, sonra cümlenin ortasına, daha sonra paragrafın ortasına ve en sonra sayfanın ortasına bakarak tüm içerik görülmeye çalışılır. Bu şekilde görebilmek için görsel zekânın üst düzeyde kullanılması şarttır.
Görsel zekâsını iyi kullanan öğrencilerin mühendis, mimar, ressam, moda tasarımcı, sinema veya tiyatro sanatçısı, fotoğrafçı, kameraman, web tasarımcı, grafiker vb. mesleklerde başarılı oldukları gözlemlenmiştir. Görsel zekâ temel derslerin ve becerilerin hemen hepsinde öğrencilerin başarısını arttıran bir yöndür. Bunu geliştirmek için bulmaca çözmek, film izlemek, çevremizdeki renkli ve şekilli nesneleri dikkatle incelemek, çokça hayal kurmak, olay veya bilgileri görsellerle ifade etmeye çalışmak, grafik ve tabloları sıkça kullanmak, yolda yürürken çevrenizdeki reklam tabelalarına veya afişlere dikkatle bakmak faydalı olabilir.
Orkun KUTLU
