Cümlenin öğelerinden zarf tümleci nedir, nasıl bulunur ve soruları nelerdir gibi konulara bu yazımızda cevap bulabileceksiniz. Zarf tümleci, “yüklemde gösterilen iş, oluş veya yargının durumunu, zamanını, yönünü, miktarını veya koşulunu belirten” ögelerdir. Tanımdan anlaşıldığı üzere zarf tümleci, doğrudan yüklemi gösteren bir ögedir.
Zarf tümlecini bulmak için yükleme “nasıl, ne zaman, niçin, neden, niye?” soruları sorulur. Bu sorular, zarf tümlecinin aslında farklı alt dallarını gösterir; fakat genel anlamda hepsi zarf tümleci olarak adlandırılır. Zarf tümleci genellikle yüklemden önce bulunur diye bir kural yoktur, cümlenin başında veya sonunda bile görülebilir. Ayrıca bir cümlede birden çok zarf tümleci olabilir.
Örnek: – Hava kararmadan eve dönmeyi düşünüyoruz. (ne zaman?)
– Renk körü olduğum için ehliyet alamadım. (neden?)
– Sizi görünce eski günlerimi hatırladım. (ne zaman?)
– Topallayarak ilerlemeye çalışıyordum. (nasıl?)
Cümlede zarf tümlecini bulmak için öncelikle diğer öğelerde olduğu gibi yüklem bulunur. Daha sonra yükleme “nasıl, ne zaman, niçin, neden, niye?” gibi zarf tümlecini bulduran soruları sorarız. Bulunan kısımda bir tamlama, kelime grubu veya deyim varsa bunlara dikkat ederek cevabı veren öbeği zarf tümleci olarak alırız.
Örnek: – Kimsesiz ve neşesiz kaldım tenha sokaklarda.
– Aldığı notlar şaşılacak kadar yüksekti.
– Cephaneleri bitince süngüleri takıp savaşmaya devam ettiler.
– Radyoyu açtığımda program bitmişti.
– Kulak verdin mi yürekten kavala ve saza.
– İki ülkenin cumhurbaşkanı telefonla görüştü.
– Gün doğmadan neler doğar derler.
– Çocuk korkudan konuşamayacak hâle gelmişti.
NOT: Edatlarla kurulan ve “edat grubu” olarak adlandırılan ögeler de zarf tümleci içerisinde kabul edilmektedir. Bu konu bazı sorularda “Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde, edatla kurulmuş bir zarf tümleci bulunmaktadır?” şeklinde sorulmaktadır. Bunun için cümlenin öğeleri arasında ayrıca bir edat tümleci aramak doğru değildir, bunları zarf tümleci olarak kabul etmeliyiz.
Örnek: – Eskişehir’e trenle geldiler. (ile)
– Parka kadar birlikte yürüyelim. (-e kadar)
– Sevinçle boynuma sarıldı. (ile)
– Sizin için beş kişilik yer ayrıldı. (için)
– Toplantıyı başlatmak üzere kürsüye geçti. (üzere)
– Bu çantayı annem için aldım. (için)
– Ormana doğru bir yürüyüşe gidiyoruz. (-e doğru)
– Çok istememe karşın subay olmayı başaramadım. (karşın)
Yukarıdaki cümlelerde kalın olarak gösterilen kısımlar zarf tümlecidir ve edat grubu şeklinde oluşmuştur.
Orkun KUTLU
