Yusuf Has Hacip / Kutadgu Bilig
Yusuf Has Hacib Karahanlı edip, şâir ve devlet adamı. Doğu Türkistan’daki Balasagun şehrinde, muhtemelen 1017 yılında doğdu. Asil bir Türk ve Müslüman âileye mensup olduğu tahmin edilmektedir. Balasagun’da tahsil ve terbiye gördü. Karahanlı hizmetine girip, ‘Has Hâcib’ unvânını almadan önce Balasagunlu Yûsuf, olarak tanındı.
Balasagunlu Yûsuf, kendini çok iyi yetiştirdi. Elli yaşlarındayken on sekiz ay içerisinde manzum olarak Kutadgu Bilig adlı meşhur eserini yazdı. Bu kitabı, Kaşgar’a gelip, 1070′te Karahanlı hükümdarı, edebiyat meraklısı Uluğ Kara Buğra Hana arz etti. Kara Buğra Han, Türklerin ahlâk hukuk ve devlet idâresi ile törelerini çok güzel olarak dile getiren eseri, Balasagunlu Yûsuf’a, sarayında okuttu. Kutadgu Bilig, Karahanlı Sarayında günlerce okunup, çok beğenildi. ‘Uluğ Has Hâcib’ unvânı ile başvezir yardımcılığı ile taltif edilerek, en yüksek Karahanlı devlet memuriyetlerinden biri verildi. Bu vazifesiyle ‘Yûsuf Has Hâcib’ olarak tanınıp, târih ve edebiyat literatürüne girdi.
Yûsuf Has Hâcib, İslâmî Türk edebiyatının, eseri elimize geçen ilk yazarıdır. Devrinin bilgin bir yazarı ve Türk tefekkür târihinin mümtaz bir düşünürüdür. Eserini, münâcât, nât, cihâr yâr-ı güzîn’i övme ile süslemiştir. Yûsuf Has Hâcib’in vefâtı muhtemelen 1077′dir.
Karahanlı dönemindeki yeni oluşum diğer alanlarda olduğu gibi kendisini edebiyatta da göstererek, özellikle bu dönemde önemli bir Türk-İslâm merkezi haline gelen Doğu Karahanlıların başkenti Kaşgar‘da, İslâmî Türk edebiyatının bilinen ilk eserleri -XI. yüzyıl ortalarında- Hakanî Türkçesi ile yazılmaya başlandı. Bunlardan biri Balasagunlu Yûsuf’un Balasagun’da iken yazmaya başladığı ve Kaşgar’a gelerek orada tamamlayıp 1069/1070’te Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunduğu Kutadgu Bilig’dır.
Bu muazzam Türkçe eser, 6645 beyit olup aruzun fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl kalıbıyla yazılmıştır. Kutadgu Bilig, eski Türk ahlâk ve devlet telakkisi ile İslâmî itikadı birleştiren nasihatname ve siyasetname mahiyetinde didaktik bir eserdir. Mesnevî nazım şekliyle yazılan esere Allah’a hamd ile başlanmış, Hz. Peygamber ve Dört Halife övgüsünden sonra bahar tasviri ve hükümdarın medhine yer verilmiştir. Yedi yıldız ve on iki burç değerlendirildikten sonra “bilgi, dil ve iyilik” konulan üzerinde durulmuş ve kitabın adı ve manası açıklanmıştır.
Eserin asıl bölümü on ikinci bâbdan itibaren başlamaktadır. Dört bölümden oluşan bu kısım, dört kişi arasında geçen bir münazaraya dayanmaktadır. Bunlar doğru yasayı temsil eden “Kün Togdı“, kut (saadet, ikbal ve devlet)’u temsil eden “Ay Toldı“, aklı ve bilgiyi temsil eden vezirin oğlu “Ög-dülmiş” ve kanaat ve akıbeti temsil eden vezirin akrabası “Odgurmış“tır. Eserde yer yer İslâm.öncesi Türk şiir geleneği tarzında nazmedilmiş dörtlüklere de rastlanmaktadır. Kutadgu Bilig’in bilinen üç yazma nüshası vardır. Bunlar şunlardır:
1. Viyana nüshası: Uygur harfleriyle 1439’da Herat’ta yazılan bu nüsha TDK tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır (Kutadgu Bilig Tıpkıbasım l. Viyana Nüshası, İstanbul 1942).
2. Kahire nüshası: İstinsah tarihi bilinmeyen bu nüsha Kahire’de bulunmuş olup Arap harfleriyle yazılmıştır. TDK (Kutadgu Bilig Tıpkıbasım III, Mısır Nüshası, İstanbul 1943) ve Kültür Bakanlığı (Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, Ankara 1993) tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır.
3. Fergana Nüshası: 1914 yılında Fergana’da Zeki Velidi Togan tarafından bulunan nüsha, Arap harfleriyle yazılmış olup başından birkaç yaprak eksiktir. Hacim itibariyle Kahire nüshasından daha hacimli olan bu nüsha da TDK tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır (Kutadgu Bilig Tıpkıbasım II, Fergana Nüshası, İstanbul 1942).
Eserin bu üç nüshası karşılaştırılarak tenkitli metni (Kutadgu Bilig I, Tıpkıçekimle Yapılmış 2. baskı, Ankara 1979) ve Türkiye Türkçesine çevirisi (Yusuf Has Hâcib Kutadgu Bilig, (Çeviri), Ankara 1988) Reşit Rahmeti Arat tarafından yayımlanmıştır. Reşit Rahmeti Arat tarafından hazırlanan indeksi ise Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya ve Nuri Yüce tarafından yayımlanmıştır (Kutadgu Bilig III İndeks, İndeksi Neşre hzr. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, İstanbul 1979). Fikri Silahtaroğlu, eseri Türkiye Türkçesine manzum olarak uyarlamıştır (Günümüz Türkçesi ile Kutadgu Bilig Uyarlaması, Ankara 1996). A. Dilaçar, eserin yazıldığı dönem ile şairini tanıtıp mesneviyi değerlendirmiştir (Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara 1995). Ahmet B. Ercilasun ise, Kutadgu Bilig’de kullanılan Türkçe Fiiller üzerine bir çalışma yaparak neşretmiştir (Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Ankara 1984).
|» “Kim Kimdir?“ sayfasına dön! «|
BENZER KONULAR
Bu Yazıya 56 Kişi Yorum Yazmış!
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Yusuf Has Hacip / Kutadgu Bilig
- Yazının Bölümü: Ulular, Y
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Biyografi, Biyografiler, Hayatı, Kim Kimdir?, Kimdir, Kutadgu Bilig, Kutadgu Bilig Açıklaması, Kutadgu Bilig hakkında bilgi, Kutadgu Bilig Konu Anlatımı, Kutadgu Bilig Yazarı, Şairlerin Biyografileri, Sanatçıların Biyografileri, Ünlülerin Biyografileri, Yaşam Öyküsü, Yazarların Biyografileri, Yusuf Has Hacip, Yusuf Has Hacip Biyografi, Yusuf Has Hacip Eserleri, Yusuf Has Hacip Hayatı, Yusuf Has Hacip Kimdir, Yusuf Has Hacip Kudagdu Bilig, Yusuf Has Hacip Yaşamı
- Rastgele 10 Yazı:
- Dünya Üzerindeki Diller Hakkında
- Mehmet Kaplan’ın Hayatı ve Eserleri
- Deneme Türünün Özellikleri
Tarihi Gelişimi ve Temsilcileri - Dillerin Kökeni ile İlgili Tartışmalar
- Üç Boyutlu Resimler | Şaşı Bak Şaşır! (: / 2
- Trablusgarp Savaşı ve Atatürk
- Atatürk’ün Kültür ve Medeniyet ile İlgili Sözleri
- Prof. Dr. Muharrem Ergin
- Dede Korkut Adının Anlamı ve Açıklaması
- Kafiye Örgüsü / Uyak Şeması
Biraz daha kısa olsa daha iyi olurdu bence.
Gercekten cok güzel anlatmıs sizleri kutlarım.
Bencede kısa olsa daa iyi olur ama işte hocalar uzun istiyor… Mesela bizim hoca 5-10 sayfa yazı istedi.
Sizin geleçeğinize açıyorm.
10 sayfa yazı yazsan ne olacak?
Bence çok güzel olmuş hocalara bu sayfayı önereceğim artık ödevlerimi buradan yapacağım. :)
Ayy yapma o zaman. :(
Ödev dediğin kısa olur şimdi ben performans ödevi yapıyorum iki sayfa yazdım ama şiirlerini bulamadım.
Yusuf has hacip şair değil de ondan. xp
Valla benim işime yaradı çok teşekkür edyom.
Valla çok güzel benim için bn 5a’danım.
Isa guler ödev dedigin uzun olur. Ögretmenin önüne gidip kısacık şeyi okuda bassın sıfırı sana.
Evet yaaa daha kısası yok mu?
Adam yukarda yazdıya bu biyografi da siz daha hayatını görmediniz. :D
Ödev dediğiin kısa olur ama uzatmışta uzatmış aynı sanki roman.
Bu ödevi yapmak için bir sayfa tutmayacak şu yazıyı okumaktan acizseniz, sizin geleceğinize acırım. Yusuf Has Hacip, öyle üç satırla anlatılacak bir kişi değildir ayrıca. Anlatılsa, adamın hayatı “roman” olur. Ama bu bir “biyografi“…
Orkun bence çok iyi yazılmış abisi ben beğendim.
Ya niye billete yalakalık yapıyosun evet güzel olmuş fakat abisi falan hiç olmuyor bence.
Yav ödev yazıyoz ödev vallaha yusuf has hacipi tanımıyorum kısaca anlatsalar yeter ayrıca uzundansa kısa ve öz olması daha önemli cahil bir de gelmiş neyi savunuyor babanın oğlumu.
Katılıyorum sana. =))
Çok haklısın kardeşim kutlarım seni.
Bencede çok uzun… :(
Çok güzel bir site.