“Açık ve basit İngilizce ile söyle” diyenleri, bilhassa bununla, âlimlik taslayıcı sözlerle yüklü ifadelere karşı çıkıyorlarsa çok iyi anlıyorum. Fakat düşünceyi İngilizce yapı şemalarıyla ve bilhassa, basitlik tacı taşıyan şemalarla sınırlamayı düşünmek, bir kere kaybedilince bir daha kazanılamayacak olan düşünme imkânlarına son vermek demektir.
Bu ‘en basit’ İngilizce tabiatla il-gili şuursuz kabullenmelerin en çoğunu ihtiva eder. Burada ‘Basic English‘ (Temel İngilizce) nin tasavvurlarının hatası da bulunur. Böylece, saf aklın esası diye inanılır bir dünyanın yerini, üstü örtülü ön şartların hâkim olduğu köpüklerden arınmış yıkanıp temizlenmiş bir Britanya İngilizcesi alır.
Daha üstün, çok dilli bir şuurdan hareket etmekle, basit İngilizcemizi de daha tesirli kullanabiliriz. Bu sebepten, inanıyorum ki müstakbel bir tek dünya dili isteyenlerin hepsi –bu ister İngilizce, ister Almanca, ister Rusça yahut da herhangi bir diğer dil olsun– yanlış bir ideale koşuyorlar. Böyle bir şeyin gerçekleşmesi insan kültürünün gelişmesi bakımından büyük bir talihsizlik olurdu.
Batı kültürü diliyle gerçeğin geçici bir tahlilini yaptı. Eğer artık düzeltici olmazsa, bütün dünya bu tahlile kesin gözüyle bakacaktır. Fakat, yegâne düzelticiler, asırlar boyunca, diğerlerinden bağımsız bir inkişafla, bambaşka ama aynı şekilde mantıkî ve geçici tahlillere ulaşmış olan bütün diğer dillerde bulunmaktadır.
HAROLD N. LEE ‘Modern Logic and the task of the natural sciences’ (Modern mantık ve tabiî bilimlerin vazifesi) adlı değerli makale,sinde şöyle der : ‘Konuları (araştırma alanları) kantitatif ölçülebilir ilimler, matematik örneğindekilerdcn farklı düzen sistemleri hakkında çok az şey bildiğimiz içindir ki, çok büyük gelişmeler katetmişlerdir. Fakat yine de baş düzen sistemlerinin de var olduklarını kesinlikle söyleyebiliriz.
Mantığın son 50 yıl içerisindeki gelişi bunu açık bir şekilde göstermektedir. Eğer ilerleme kaydeden mantık bize diğer düzen sistemleri hakkında gerçek bilgiler verebilirse, aynı şekilde mevcut ilimlerin bir çok alanında ilerlemeler ümit edebiliriz.
Aynı, günümüzde titiz bir bilimsellik karakteri taşımayan bir çok sahada araştırma metotlarının da, şayet yeni düzen sistemleri devreye girerlerse, bu özelliğie kavuşacaklarını ümit etmekteyiz. Bütün bunlara şu hususu da ekleyebiliriz : Matematik sistemleriyle akraba, fakat özdeş olmayan yeni düzen sistemlerinin işlenişi için önemli bir alanı, tip (gramer yapısı) olarak bizimkilerden tamamen farklı olan diller oluşturur. Bu saha bugüne kadarkinden çok daha fazla dikkat ve ilgi ile araştırılmalıdır.