- Çokbilgi.com - https://www.cokbilgi.com -

Yan Anlam Nedir?

yan anlam nedir, örnekYan anlam nedir, cümle örnekleriyle 5. sınıf konu anlatımını bu açıklayıcı yazımızda bulabilirsiniz. Yan anlam, kelimelerin uzun yıllar içerisinde yüklendikleri farklı anlamları ifade etmek için kullanılan bir dil bilgisi terimidir. Bu konu, aslında tanımı ve örnekleri akılda kodlandığı sürece çok kolay hatırlanacak basit bir konu olmakla birlikte; sözcükte anlamın diğer başlıkları ile karıştırılabilmektedir. Yapılması gereken, kelimenin “yan anlam” adından hareketle, gerçek anlamına ek olarak yüklendiği diğer anlamları çağrıştırmalıdır.

Daha iyi bir tanım yapacak olursak yan anlam, “kelimenin uzun yıllar içerisinde, gerçek anlamından tam olarak uzaklaşmadan yüklenmiş oldukları başka anlamlara verilen isimdir” diyebiliriz. Tanımdan anlaşıldığı üzere, kelimenin gerçek anlamından uzaklaşmaması gerekir. Eğer kelime gerçek anlamdan tamamen uzaklaşırsa, bu mecaz anlam olur. Bunun için yan anlam, kelimenin temel anlamına benzerlik veya yakınlık ilgisi ile ortaya çıkan farklı anlamlardır.

Örneğin “dil” kelimesinin akla gelen ilk anlamı, yani gerçek anlamı, “tat alma organı“dır. Bu kelimenin yan anlamıyla kullanılması için, benzerlik veya yakınlık yoluyla gerçek anlamından biraz farklılaşırsa, “Kapının dili bozulunca, içeride kaldık.” cümlesindeki anlam ortaya çıkar. Bu kelime TDK tarafından “birçok aletin uzun, yassı ve çoğu hareketli bölümleri” şeklinde tanımlanmıştır. İşte görüldüğü üzere “dil” kelimesi temel anlamından çok fazla uzaklaşmadan yeni bir anlam yüklenmiştir. İşte bu şekilde sonradan yüklenen anlamlar yan anlam örneğidir.



Örnekler: – Sağ gözünde arpacık çıkmış. (gerçek anlam)
– Çekmecenin gözlerine tek tek baktım. (yan anlam)

Sırtıma dokunarak beni uyardı. (gerçek anlam)
– Dağın sırtına tırmandık. (yan anlam)

– Tuğba’nın ayağına çivi batmış. (gerçek anlam)
– Masanın bir ayağı kırılmış. (yan anlam)

– Yuvasından düşen yavru kırlangıcın kanadı kırılmıştı. (gerçek anlam)
– Çocuklar oynarken maket uçağın iki kanadını da kırmışlar. (yan anlam)

– Çiçekleri masaya bıraktım. (gerçek anlam)
– Polis memuru kaçakçılık masasında görevliydi. (yan anlam)

– Sol gözüm iki gündür sulanıyor. (gerçek anlam)
– Arabanın anahtarı masanın alt gözünde olacak. (yan anlam)

– Otları toplarken elime diken battı. (gerçek anlam)
– Aşırı yüklü gemi, denizin ortasında battı. (yan anlam)

– Gömleğimin düğmesi düşmüş. (gerçek anlam)
Televizyonu açmak için şu düğmeye basacaksın. (yan anlam)

İnce bir dal (gerçek anlam)
– Uzun, ince bir adam (yan anlam)

– Kazadan sonra koluma iki diliş attılar. (gerçek anlam)
– Gömleğinin kolları kırışmış. (yan anlam)

– Ünlü şarkıcı burnuna estetik yaptırmış. (gerçek anlam)
– Ayakkabısının burnu yırtıktı. (yan anlam)

– Yemek yerken ağzını kapamalısın. (gerçek anlam)
– Mağaranın ağzı örümcek ağlarıyla kaplanmıştı. (yan anlam)

– Yangında tüm bina yandı. (gerçek anlam)
– Bu yaz iyice yandım. (yan anlam)

– Şişeyi boğazına kadar doldurdu.
– Kapının kolunu kırınca babamdan azar işittim.
Başı kırık bir çiviyi sökmeye uğraşıyor.
– Bu dalda başarılı olabileceğimi sanıyorum.
– Yokuşun başına kadar koştuk.
– Beşiktaş sırtlarına ağaç dikiyorlar.

– Gülün tomurcukları sabahleyin patlamış.
– Uçağın kanadı havada parçalanmış.
– Köprünün ayağına bomba koymuşlar.

NOT: Yan anlam, mecaz anlam ile karıştırılmamalıdır. Mecaz anlamda kelime, gerçek anlamından tamamen uzaklaşır. Yan anlam ise, temel anlamdan uzaklaşmadan yüklenen farklı anlamları gösterir.

Örnek: Tarihi bina iki saat içinde tamamen yandı. (gerçek anlam)
– Güneşte kalmaktan her yerim yandı. (yan anlam)
– Bu sınavı da geçemezsek, o zaman yandık! (mecaz anlam)

UYARI: Yan anlam, daha çok organ adlarının yüklendikleri farklı anlamlarla örneklendirilir. Sınavlarda bir organ adının, kendi anlamı dışında kullanıldığı görülürse, hemen aklınıza yan anlam gelmelidir.

Örnek: Süt o kadar sıcaktı ki, boğazım yandı. (gerçek anlam)
– Bu boğaz, iki yakayı birbirinden ayırır. (yan anlam)

Orkun KUTLU

Orkun Kutlu

Gerçek Anlam | Mecaz Anlam | Terim Anlam