Vücudumuzda vitamin eksikliği olduğunda, bazı belirtiler ve hastalıklarla karşılaşırız. Çünkü vücudumuz vitamin, minerallerle ayakta durur ve tırnaklarımızdan beynimize kadar her organımızın bu vitaminlere ihtiyacı vardır. Bunlar bazen çok basit belirtilerle kendini belli eder ve vitamin takviyeleri ile ortadan kalkar; fakat bazen çok ciddi hastalıklara davetiye çıkarır veya onların habercisidir. Bunun için vücudumuzdaki vitamin eksiklikleri dikkate alınmalı ve doktor kontrolünde gerek beslenme şeklimizde yapacağımız değişikliklerle, gerekse de alacağımız vitamin takviyeleriyle vücudumuzun ihtiyacı karşılanmalıdır.
Hangi vitamin eksikliğinin hangi hastalığa veya belirtiye neden olduğunu belirtmeden önce şunu açıklamak gerekir: Çoğu zaman vücudumuzdaki bir belirti veya hastalık, tek bir vitamin eksikliğine bağlanamaz. Çünkü bir organ yalnızca bir vitamine ihtiyaç duymaz. Örneğin bazen B12 ve demir eksikliği, kansızlık şeklinde belirti gösterir ve halsizlik, yorgunluk, stres, iştah kapanması gibi belirtiler gösterebilir. Bu durumda hem B12 hem demir takviyesi yapılmalıdır. Ve ayrıca bu vitaminler birbirlerinin çalışma prensiplerini etkiler ve böylece sıkı sıkıya bağlıdır. Bu nedenle, vitamin eksikliği kaynağı doktor tarafından tespit edilerek giderilmelidir.
Aşağıda sıralanan belirtilerden bir veya birkaçı size uyduğu için, “Kesinlikle bende … vitamini eksik.” gibi bir yargıya varmanız da pek doğru olmaz. Çünkü vitamin eksikliği, sizdeki hastalığın belirtilerinin yalnızca bir nedeni olabilir. Bunun dışındaki nedenleri belirlemek için ileri düzeyde tetkikler gerekebilir. Şimdi aşağıda her bir vitamin eksikliğinin hangi belirtiler ve rahatsızlıklarla karşımıza çıktığını sıralıyoruz:
B12 Vitamini Eksikliği
Eksikliğinde, uyuşukluk, yorgunluk, kolay hastalanma, çocuklarda iştahsızlık ve depresyon gibi problemler ortaya çıkar. B12 vitamininin uzun süreli eksikliği Alzheimer gibi kalıcı sinir sistemi hastalıklarına ortam sağlayabiliyor. Vitamin enerji üretimi, protein kullanımı ve sinirler için gereklidir. Hücrelerin yenilenmesini sağlayan ve sinir sistemine güç veren B12 vitamini çocukların da sağlıklı gelişiminde büyük rol oynuyor. B12 vitamini et ve et ürünleri, balık, peynir ve sütte bol miktarda bulunmaktadır. Sebzeler de son derece az bulunur. Vejetaryen beslenenlerin B12 açısından yetersiz beslenmeleri söz konusu olabilir. Dikkatli olmalarında fayda var.
Kansızlık, bitkinlik, sinir hasarı, aşırı hassas cilt özellikle vejetaryenlerde ve bu vitamini absorbe edemeyen bünyelerde B12 eksikliği yaşanabiliyor. B12 vitamini noksanlığının yorgunluk ve halsizlik konusunun şampiyonluğunu yaptığını unutmayınız. Yorgunluğunuza unutkanlık, el ve ayak uyuşmaları da eşlik ediyorsa problemin B12 eksikliğinden kaynaklanabileceğini anımsayınız. B1, B3, B5, B6 vitaminleri de yorgunluk yapabilir ama bu gibi durumlarla çok seyrek karşılaşıyoruz.
Hücrelerin kendini yenilemesini sağlıyor. Sinir sistemini güçlendiriyor. Proteinlerin vücut tarafından kullanılmasını kolaylaştırıyor. Çocukların sağlıklı gelişiminde önemli rol oynuyor. Sakatat ürünleri, peynir ve sütte bol miktarda bulunuyor. B12 vitamininin uzun süreli eksikliği Alzheimer gibi kalıcı sinir sistemi hastalıklarına ortam sağlayabiliyor. Uyuşukluk, kolay hastalanma, çocuklarda iştahsızlık ve gelişimini tamamlayamama gibi durumlara sebep oluyor.
C Vitamini Eksikliği
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Kandaki şeker miktarını azaltır. Hastalıklara karşı direnci artırır. Enerji üretiminde ve strese karşı hormonların yapımında görevlidir. Kan dolaşımını düzenleyen, hücrelerin kendini yenilemesini sağlayan, kemiklerin-dişlerin-cildin-diş etlerinin güçlenmesinde katkıda bulunan C vitamini, yeşil biber, çilek, maydanoz, yeşil sebzeler, domates, kırmızı lahana ve turunçgillerde bulunuyor. Günlük C vitamini; kadınlarda ve erkeklerde her gün alınması gereken en az miktarı, 60 miligramdır. Sigara içenlerin en az 100 mg. C vitamini almaları gerekir.
Dişlerin kaybedilmesine yol açan iskorbüt hastalığı, diş etlerinde şişme ve yaraların iyileşmesinde güçlük gibi belirtiler C vitamini eksikliğini göstermektedir. C vitamini eksikliğinde, diş eti çekilmeleri-diş eti kanamaları, halsizlik, geç iyileşme, ağız içinde yaralar, kemik ağrıları, kas zayıflığı, dolaşım sistemi rahatsızlıkları gibi sorunlara sebep olabiliyor. Yeterli miktarda C vitamini almayanlarda kas zayıflığı, romatizma, dolaşım sistemi rahatsızlıkları, diş çürümeleri, selülit ortaya çıkabiliyor.
K Vitamini Eksikliği
Eksikliğinde, vücudun bağışıklık sistemi zayıf düşer ve hastalıklara kolay yakalanılır. Kesikler ve yaralar daha geç iyileşme gösterir. K vitamini yeterince alınmazsa kanın pıhtılaşma özelliği azalır ve bunun sonucu olarak da diş etlerinde, sindirim sisteminde, idrar yollarında, akciğerlerde ve deride kanamalar görülür. K vitamini eksikliği, basur, burun kanaması, adet döneminde aşırı kanama gibi sonuçlar doğurabilir.
Yaralanmalarda kanın pıhtışmasını sağlayarak, fazla miktarda kan kaybı olmasını engelleyen, içerdiği antioksidan maddelerle vücudu kansere karşı koruyan, hücre yenilenmesini sağlayan ve kemik yapısını da güçlendiren K vitamini karnabahar, lahana, brokoli, fasulye, bezelye, patates, yumurta sarısı, yoğurt, yeşil çay ve brüksel lahanası gibi sebzelerde bulunuyor. Kanın pıhtılaşmasında yetersizlik tamamen K vitamini kaynaklı olabiliyor.
Sodyum ve Postasyum Eksikliği
Sodyum ve potasyum bilindiği gibi kardeş mineraller. Gerek potasyumun gerekse sodyumun eksikliğinde de yorgunluk kaçınılmazdır. Eğer yorgunluğa kas zafiyeti, kas spazmları, iştah kaybı, el ve ayaklarda uyuşma, dudak çevresinde his değişikliği gibi belirtiler işaret ediyorsa yorgunluğun potasyum noksanlığı ile ilişkili olma ihtimali vardır. Sodyum eksikliğine ise potasyum noksanlığından daha az rastlanıyor. Bu tip yorgunluklar genellikle yoğun egzersizler, aşırı sıcaklar nedeniyle ortaya çıkan terlemelerden, kontrolsüz idrar söktürücü kullanımları veya ağır ya da uzun süren ishal ya da kusmalardan kaynaklanıyor. Bitkinlik, tansiyonun düşmesi, ayağa kalkınca göz kararmaları ile birlikte olan yorgunluklarda sodyum eksikliği akla gelmeli.
E Vitamini Eksikliği
E vitamini eksikliğinde daha erken yaşlanma, görme bozuklukları, kansızlık, kısırlık, kalpte ve diğer kaslarda yorgunluk ve çeşitli cinsel rahatsızlıklar ortaya çıkar. E vitamini damar sertliğini ve tıkanmalarını engeller. Cildi güzelleştirir. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Göz sağlığı için büyük önem taşır. Antioksidan özelliği sayesinde kansere karşı doğal bir koruyucu olan, hücrelerin kendini yenilenmesini sağlayarak yaşlanmayı geciktiren ve sağlıklı bir cinsel yaşam için önemli olan E vitamini, bitkisel yağlar, tahıllar, badem, ceviz, ay çekirdeği ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde bulunmaktadır.
Sinir sistemi problemleri, sperm üretiminde azalma, kas ağrıları, güçsüzlük. Eksikliği az görülse de; düşük kilolu, prematüre bebeklerde ve yağ sindiriminde sorun yaşayanlarda zaman zaman bu vitaminin eksikliği gözlenebiliyor. Yeterli E vitamini almayanlar daha erken yaşlanabiliyor. Ayrıca kısırlık, iktidarsızlık gibi çeşitli cinsel rahatsızlıklara rastlanma olasılığı da artıyor.
Magnezyum Eksikliği
Çoğumuz farkında değiliz ama magnezyum eksikliği de önemli bir yorgunluk nedenidir. Bu mineral hücre zarlarından besleyici maddelerin geçebilmesi, hücrede protein ve karbonhidrat metabolizmalarının aksamaması yanında yeteri kadar enerji üretimi ve taşınmasında da önemli görevler üstleniyor. Hücreler şu veya bu nedenle “magnezyum fakiri” haline gelirlerse enerji üretimi aksadığı için yorgunluk baş gösteriyor. Magnezyum eksikliğini kas krampları, kas seğirmeleri, güçsüzlük ile birlikte olan yorgunluk durumlarında hatırlamak lazım.
A Vitamini Eksikliği
Eksikliği söz konusu olduğunda, görme bozuklukları, kemik ve dişlerde problemler, ciltte kuruluk, saç ve tırnaklarda kırılmalar, halsizlik ve enfeksiyonlara karşı dirençsizlik görülebilir. A vitamini sağlıklı bir cilt ve kemik yapısı için önemlidir. Antioksidan olarak faaliyet yaparak hücreleri kansere ve diğer hastalıklara karşı korur, yaşlanma sürecini yavaşlatır, yağ depolanmasına yardımcı olur. A vitamininin vücut açısından diğer bir önemi de, proteinlerin A vitamini olmadan kullanılamamasıdır.
Hücre yenilenmesini sağlayan, vücut direncini arttıran, görme duyusu için önemli olan A vitamini yeşil sebzeler, domates, tahıllar, lahana, bitkisel yağlar, havuç ve balda bolca bulunuyor. A vitamini eksikliği bu besinleri tüketerek giderilebilir. Günlük A vitamini ihtiyacının yetişkin erkeklerde bin, kadınlarda 800 mg. kadar olduğunu ifade eden Uzman Diyetisyen Pınar Kural Enç, “Kadınların gebelikte A vitamini ihtiyacı artar. Gebelikte günlük bin mg., emziren annelerin ise bin 200 mg. kadar A vitamini almaları tavsiye edilir. Dudak yaraları, dilde kızarıklık” dedi.
Gece körlüğü, gözyaşı kuruluğu ve diğer göz problemleri; ciltte kuruluk, pul pul dökülme, akne, kaşıntı; bağışıklık sisteminde zayıflık gibi belirtiler A vitamini eksikliğini göstermektedir. Vücudun enfeksiyonlara karşı direncini arttıran ve hücre yenilenmesini sağlayan A vitamini yeşil sebzeler, domates, tahıllar, bitkisel yağlar, havuç, lahana, bal ve kuruyemişlerde bol bulunuyor. Eksikliğinde görme bozuklukları, yüksek tansiyon, saçta ve tırnaklarda kırılmalar, ciltte kuruma, halsizlik ve enfeksiyonlara karşı dirençsizlik görülebiliyor.
B1 Vitamini Eksikliği
Sinir sisteminin sağlığını korumada önemli bir rol oynuyor. Kan dolaşımını düzene sokuyor. Peynir, yumurta, balık ve tahıllarda bol miktarda bulunuyor. B1 vitamini eksikliği sinir ve dolaşım sistemi rahatsızlıkları, sindirim sistemi bozuklukları ve yorgunluğa sebep olabiliyor.
Demir Eksikliği
Demir oksijenin taşınması ve depolanması, daha da önemlisi enerji üretiminde önemli görevleri olan bir mineral. Noksanlığı sadece kansızlığa değil, yorgunluğa da yol açıyor. Eğer yorgunluk sorununuza cilt kuruluğu, solukluk, dilde acılık ve yanma hissi, yutmada zorlanma, tırnaklarda çukurlaşma gibi belirtiler de ekleniyorsa demir rezervlerinizin azalmış olabileceği aklınızda olsun.
Riboflavin / B2 Vitamini Eksikliği
Eksikliğinde, ağız kenarında yaralar, dilde kızarıklık, göz kenarında kızarıklıklar, burun kenarında kuruma, kansızlık gibi sorunlar görülebilir. Önemli bir nokta aşırı derecede alkol tüketimi vücuttaki B-2 vitaminini azaltır. Ayrıca antibiyotikler, yatıştırıcılar da vücuttaki B-2 vitaminini azaltır. Vücuttaki asit oranını düzenleyen, sindirim sistemini düzene sokan, solunum sisteminin çalışmasına yardımcı olan B 2 vitamini süt, peynir, yoğurt, yumurta, mısır, kurubaklagiller ve yeşil sebzelerde çokça bulunmaktadır. Bu besinlerden tüketmenizde fayda var.
Katarakt gibi göz hastalıkları; ciltte kuruma, yağlanma, kızarma; ağız ve dil yaraları; boğazda şişme ve iltihaplanma gibi belirtiler B2 vitamini eksikliğini göstermektedir.
D Vitamini Eksikliği
Osteoporoz ve kemikleri yumuşatan bir hastalık olan osteomalasi riski. Çocuklarda raşitizm ve büyüme sorunları gibi belirtiler D vitamini eksikliğini göstermektedir. Yorgunluğa neden olan önemli bir vitamin daha var: D vitamini. D vitamini noksanlığına bağlı yorgunluk çok önemli, çünkü çok yaygın bir sorun. Özellikle kas yorgunluğuyla birlikte olan yorgunlukların D vitamini noksanlığından kaynaklanabileceği aklınızda olsun.
Tiamin / B1 Vitamini Eksikliği
Beriberi hastalığı (bir çeşit sinir sistemi hastalığı), kalp ve damarlarda hasar oluşması.unutkanlık, uykusuzluk, iştahsızlık, sindirim bozukluğu, özellikle alkolikler, B1 vitamini eksikliği nedeniyle bitkinlik hissedebiliyor, kasları daha zayıf olabiliyor.
Biotin Eksikliği
Kalp anomalileri, bitkinlik, depresyon, cilt kuruluğu gibi belirtiler biotin eksikliğini göstermektedir.
Folik Asit Eksikliği
Hücre bölünmesinde ve gelişiminde problemler, anemi, sinirlilik, halsizlik. Hamileliğin ilk üç aylık dönerfilnde ise spina bifida (ayrık omurga) gibi nöral tüp bozukluklarına yol açabiliyor.
Niasin Eksikliği
İshal, cilt problemleri ve mental disoryantasyon gibi belirtiler niasin esikliğini göstermektedir.
B6 Vitamini Eksikliği
Kan hücreleri üretimini sağlıyor. Kalbi güçlendiriyor, böbreklerin düzenli çalışmasına ve kolesterolün düşmesine yardımcı oluyor. Vücudun bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Yumurta, tavuk, havuç ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunuyor. Eksikliğinde böbrek taşları, sinir sistemi hastalıkları, kansızlık ve halsizlik görülüyor.