Bir kişiye, hayatındaki herhangi bir konuyla ilgili öğütler vermeye veya onu bir konuda dikkatli olmaya çağırmaya yönelik cümlelere “uyarı cümleleri” denilmektedir. Uyarı kelimesi, “herhangi bir konu, sorun üzerine ilgi çekme, ikaz, ihtar, tembih” şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tür cümlelerde genellikle karşıdaki kişinin iyiliğini düşünerek, davranışlarına veya fikirlerine yön verme amacı vardır. Genellikle büyüklerin küçükler için söylediği sözler veya üstlerin astlara sözleri uyarı niteliği taşımaktadır.
Herhangi bir konu veya sorun üzerine ilgi çekme, ikaz, ihtar, tembihte bulunmaya “uyarı” (ikaz) denilmektedir. “Bu kadar çok yersen sağlığın bozulacak.” cümlesinde, kişinin beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmesi gerektiğine vurgu yapılmakta ve buna dikkat etmezse başına kötü şeyler gelebileceği konusunda bir uyarı yapılmaktadır. Bu cümleler bir kişiyi, kötü bir durumla karşılaşma ihtimaline karşı bilgilendirme niteliği taşır.
Örnek: – Evi yeni badana ettik, lütfen eşyaları taşırken buna dikkat edin.
– Yazın yaşa, kışın taşa oturma.
– Böyle bir hata yaptığını kabul etmelisin.
– Sağlığınız için sigarayı en kısa zamanda bırakın.
– Kışın zincir takmadan yola çıkmayın.
– Ekinde izi olmayanın, harmanda yüzü olmaz.
– Üzerime bu kadar gelmeyin.
– Terliyken soğuk su içmeyin.
– Böyle dedikodular çabuk yayılır, bence herkese anlatma.
– Dilini tutmayı öğrenemezsen etrafında kimsecikler kalmaz.
Örnek Sorular
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “uyarı” söz konusudur?
A) Dışarı çıkarken iyi giyinmediğinden çok üşümüştü.
B) Bu şarkıyı bir daha dinlemek ister misiniz?
C) Kalemini bulamayınca kardeşine çok kızdı.
D) Seni sevenleri üzdüğünün farkında mısın?
Çözüm: “D” seçeneğinde, o kişinin bir yanlış yaptığını ve sevenleri üzdüğü için davranışlarını değiştirmesi gerektiği konusunda uyarılmıştır.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “uyarı-öğüt” söz konusu değildir?
A) Zamanımızı iyi değerlendirmeliyiz.
B) Sigara içmek sağlığa zararlıdır.
C) Trafik kurallarına uymak bizi tehlikelerden korur.
D) Onunla görüşmemiz yararlı oldu.
Çözüm: İlk üç seçenekte karşıdaki kişiye bir nasihat verilmeye çalışılmış veya bir konuda uyarı yapılmıştır. Fakat “D” seçeneğinde uyarı / öğüt değil, değerlendirme anlamı vardır.
Orkun KUTLU
