Ünsüz Yumuşaması
İki ünlü arasında kalan sert ünsüzler yumuşar. Buna “ünsüz değişimi” denir. Elbette bu özellik, ancak yukarıda da söylediğimiz sert ve yumuşak şekli bulunan seslerde geçerlidir. Bunlar p, ç, t, k sert sessizleridir. Örneğin; “ağaç” sözcüğüne -i hal ekini getirsek, sözcüğün sonundaki “ç” sert sessizi yumuşayarak “c” olur; yani “ağacı” şeklinde yazılır.
Örnek: dolap – a > dolaba, çekiç – e > çekice, kanat – ı > kanadı, yemek – e > yemeğe
Yukarıdaki örneklerde sert sessizlerin yumuşadığı görülüyor. Ancak bu kural her sözcükte geçerli değil.
Örneğin; “Davranışları, doğruluğunun kanıtıdır.” cümlesinde altı çizili sözdeki “t” sert ünsüzü iki ünlü arasında kaldığı halde yumuşamamıştır.
Hangi sözcükte bu yumuşamanın olacağı hangisinde olmayacağı, belli bir kurala bağlanamaz. Hatta tek heceli sözcüklerin çoğunda olmazken, bazılarında olabilir. Bunu sözcüğün günlük kullanımlarını dikkate alarak anlayabilirsiniz.
Örnek: tek – i > teki, çok – u > çoğu görüldüğü gibi birincide değişim olmadığı halde ikincide olmuştur.
Dilimize Arapçadan geçen ve son hecesindeki ünlünün uzun okunduğu kelimelerde ünsüz değişimi yapılmaz.
Örnek: “Sınavda hukuku seçecekmiş.” cümlesindeki altı çizili söz buna örnektir.
– Bazı sözcüklerde ise ses iki ünlü arasında kalmamasına rağmen yumuşar.
ÖRN: kalp – i > kalbi, art – ı > ardı, renk – i > rengi, harç – ı > harcı
Görüldüğü gibi iki ünlü arasında kalmadığı halde “p, ç, t, k” sert ünsüzleri yumuşamıştır. Bazı sözcüklerde ise bu seslerin yumuşamadığı görülür.
Örneğin; “Sonunda işler sarpa sardı.” cümlesinde altı çizili sözcükte yumuşama olmamıştır.
Örneğin; “Zonguldak’a yerleştiklerini duydum.” cümlesinde altı çizili sözdeki “k” sert sessizi yumuşamamış ancak biz onu okurken “Zonguldağa” diye okumalıyız.
ÖRN: ağaç>ağaca, çocuk>çocuğu, senet>senedin, dolap>dolabın, ekmek>ekmeği, kitap>kitabım, tüfek>tüfeği, diyalog>diyaloğu, almak>almağa…
– Bu daha çok sert ünsüzün iki ünlü arasında kalmasının sonucudur, ama kelime sonunda iki ünsüz bulunduğunda da yumuşama görülmektedir. Öyleyse bu yumuşama tamamen sert ünsüzden sonra gelen ünlüyle ilgilidir.
ÖRN: borç>borcum, kalp>kalbi, kurt>kurdun, denk>dengim, renk>rengi, kepenk>kepengi
– Sanat, millet, devlet, ahlâk, cumhuriyet, evrak, hukuk, sepet gibi bazı yabancı kelimelerde yumuşama olmaz:ahlâkım, merakımı, anketin, sanatı, millete, devletin, sürati, hakikatin, tazyiki, hukukun…
– Sert ünsüzle biten özel isimlerde meydana gelen yumuşama yazıda gösterilmez, telâffuzdan anlaşılır: Gemlik’e (okunuşu: gemliğe), Ahmet’i (okunuşu: ahmedi)…
-Yumuşama, tek heceli kelimelerde bazen görülse de genellikle yoktur:
ÖRN: ip-e, suç-u, et-e, ak-ı, at-a, ok-u, aç-ı, tok-a, alt-ında, birik-en, acık-an, lig-in, org-um, cep>ceb-i, kap>kab-ı, çok>çoğ-u, taç>tac-ı, yurt>yurd-u…
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz ki ünsüz sertleşmesi de yumuşaması da doğrudan doğruya Türkçenin telâffuzuyla ilgilidir. Bunlar sonradan kurallara bağlanmıştır. Eğer bir ünsüz yumuşatıldığında veya sertleştirildiğinde kulağa hoş geliyorsa olacak, hoş gelmiyorsa olmayacak demektir.
|» “Ses Bilgisi“ sayfasına dön! «|
BENZER KONULAR
Bu Yazıya 21 Kişi Yorum Yazmış!
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Ünsüz Yumuşaması
- Yazının Bölümü: Ses Bilgisi
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Ses Bilgisi, Ses Olayları, Türkçe Ses Bilgisi, Ünsüz Benzeşmesi, Ünsüz Yumuşaması, Ünsüz Yumuşaması Açıklama Örnek, Ünsüz Yumuşaması Konu Anlatımı, Ünsüz Yumuşaması Nedir, Ünsüz Yumuşaması Örnek Kelime, Ünsüz Yumuşaması Örnekleri, Ünsüz Yumuşaması Özellikleri, Ünsüz Yumuşamasınin Tanımı
- Rastgele 10 Yazı:
- Azerbaycan Türkçesinin Söz Varlığı
- Türk Edebiyatında Mektup Türü
- 3 Adımda Sınav Stresinden Kurtulmak
- Cengiz Han Türk müdür?
- Bozkurt Resimleri / 9. Sayfa
- Mani Örnekleri / En Güzel Maniler – 7
- Rss İle İzleme…
- Fergana Bölgesi ve Talas Ovası
- Chichén Itzá / Dünyanın Yedi Harikası
- Virgül (,) / Noktalama İşaretleri
Teşekkür ederim sayenizde ödevimi yaptım. Tüm ses olaylarını bu sitede buldum.
İyi ama pek de fazla işimi görmedi ama yinede emek verildiği için güzel olmuş elinize sağlık.
İyi ama metin nerde?Yoksa ben mi göremedim söyler misiniz?
İyi ama çözümler nerde!
Kötü olablir hatalı olabilir yetersiz olabilir ama yine de emek verip yazmışlar. Önemli olan da bu zaten .
Ödevime hiç bilgi veremedi.
Bence çk güzel bir site olmuş ellerinize sağlık.
Senin işine yaradı mı nereye baktın?
Örnekler ödevim için yerersiz ama yine de olsun emek verip yazmışsınız hepsini. :D
Çok kötü bir site bilgler yanlış.
Hayır bence çok güzel sen yanlış yazmışın ben yazdım çok güzel oldu hocada beğenip 100 verdi akillim.
güleç
havuç
leylek
kelebek
çilek
taç
kavşak
adap
Güzel hepsi uyuyor.
Çok kötü örnekler ver mişsiniz a dan z ye örnek verseniz daha iyi olacak.