Ünsüz Uyumu
Türkçe kelimelerde ötümlü ünsüzler /b/, /c/, /d/, /g/, /ğ/, /l/, /m/, /n/, /r/, /v/, /y/, /z/ ötümlü ünsüzlerle; ötümsüz ünsüzler /ç/, /f/, /h/, /k/, /p/, /s/, /ş/, /t/ ötümsüz ünsüzlerle yan yana gelebilir. Buna ünsüz uyumu denir. Ancak bu uyum, yalnızca ötümlü-ötümsüz karşılığı bulunan ünsüz çiftlerini (/b/-/p/; /c/-/ç/; /d/-/t/; /g/-/k/; /j/-/ş/; /s/-z/ ve /v/-/f/) kapsar ve özellikle kelime tabanına ek gelirken ortaya çıkar.
Örneğin {+CX} eki göz kelimesi üzerine gelirken ötümlü /z/ sesine uyarak ötümlü /c/ ile kullanılırken (göz-cü); aş kelimesine ise ötümsüz /ç/ ile eklenir (aş-çı). Türkçenin ünsüzle başlayan ve ünsüzü ötümlü-ötümsüz karşılıklara sahip biçimbirimleri genel olarak bu kurala uyar: sil-gi, at-kı, bil-gin, küskün, gel-di, uç-tu, ev-de, baş-ta, Almanca, Türkçe.
Kelime sonuna gelen eklerde olduğu gibi kelime içinde de bu uyum görülür: eski, başka vb. İç seste görülen bu uyum yabancı kökenli kelimelerde de kendini gösterir: tespit (<tesbi:t), içtima (<ictima:), cüppe (<cübbe).
Ünsüz-Ünlü Uyumu
Türkçe kelimelerde art damak ünsüzleri olan [ğ], [q], art ünlülerle (/a/, /ı/, /o/, /u/); ön damak ünsüzleri olan /g/ ve /k/ ise ön ünlülerle (/e/, /i/, /ö/, /ü/) aynı hecede bulunur. Aynı şekilde diş eti-ön damak ünsüzü olan /l/ ön ünlülerle, art damak ünsüzü /l/ ise art ünlülerle hece kurar. Bu duruma ünlü-ünsüz uyumu denir. Yani, /a/, /ı/, /o/, /u/ ünlüleri /g/, /k/ /l/ ünsüzleriyle; (/e/, /i/, /ö/, /ü/) ünlüleri ise /ğ/, /q/, /l/ ünsüzleriyle aynı hecede bulunmaz: bak [baq], keçi, solgun [solgun], ölgün, almak [almaq], gelmek.
Alıntı kelimelerde ise bu kurala uymayan kelimeler çoktur: kâr, tezgâh, gâh, ahlâk. Alıntı kelimelerde art ünlülerle hece kuran /I/, kaynak dildeki şekline bakılmaksızın genellikle ön çıkışlı olur: lamba, lahana, alaka, moral, normal, alkol, hâlâ. Türkçe kelimelerde ön çıkışlı /l/ sesi, art ünlülerle ancak /y/ komşuluğunda veya birleşik kelimelerde nadiren bir arada bulunabilir: yayla, Gülay vb.
