Ünsüz Değişmesi
Bir sözcüğün genellikle sonunda olmak üzere, içerisinde bulunan seslerin belli nedenlere dayanarak değişmesi olayıdır. Bu ünsüz değişmeleri, ünsüz sertleşmesi ve yumuşamasından farklı nedenlere dayanmaktadır. Zira örneğin “b>m” değişmesinde, bir sesin sert veya yumuşak biçimleri arasında değişme görülmemektedir. Dilin kendi yapısından veya kendisinden sonra gelen ünlülerin / ünsüzlerin etkisinden, ünsüzlerde bu tarz değişiklikler olmaktadır.
1. b>m Değişmesi: Bir dudak ünsüzü olan “b” sesinin, kendinden önceki hecedeki “n” sesini “m”ye dönüştürmesidir. Daha çok yabancı kelimelerde (özellikle Farsça) görülür. Buna gerileyici ses benzeşmesi denir.
ÖRN: saklanbaç>saklambaç, dolanbaç>dolambaç, anbar>ambar, canbaz>cambaz, anber>amber, çeharşenbe>çarşamba, pencşenbe>perşembe, çenber>çember, sünbül>sümbül, penbe>pembe, tenbel>tembel, menba>memba…
-İstanbul, Safranbolu, Zeytinburnu, düzenbaz, sonbahar, bin bir, binbaşı, onbaşı gibi kelimelerde söyleyişte m’ye doğru bir kayma olmasına rağmen yazda yine “n” olarak korunur.
2. ğ>v değişmesi: Bazı kelimelerin söylenişinde “ğ”nin “v”ye dönüştüğü görülür. Bunları iki şekilde yazılması ve okunması doğrudur.
ÖRN: döğmek>dövmek; göğermek>gövermek; oğmak>ovmak; öğmek>övmek; söğmek>sövmek, öğün>övün…
Söyleyişte ğ>v değişimi görülen bu kelimeleri “v”li yazmak daha uygundur.
3. b>p değişmesi: b>p değişmesine uğratılan Arapça kelimeler. “s”den sonra gelen “b”, “p”ye dönüşür.
ÖRN: nispet, ispat, kispet, müspet, naspetmek, tespit, tespih…
– “s” sesinden sonra gelmeyen “b”ler ise olduğu gibi kalır.
ÖRN:makbul, ikbal, tatbik, teşbih…
4. c>ç değişmesi: c>ç değişmesi görülen ve görülmeyen Arapça kelimeler:
ÖRN: eçhel, içtihat, içtimaî, meçhul…
ÖRN: mescit, tescil, teşci…
5. d>t değişmesi: d>t değişmesi görülen yabancı kelimeler. Farsça “-dar” son eki bulunduran kelimelerde d, t’ye dönüşür.
ÖRN:emektar, minnettar, silâhtar, taraftar…
– Bazı Arapça kelimeler:miktar, metfun, methal, methiye, tetkik, Hayrettin, Seyfettin…
– Bazı Arapça kelimelerde “d” korunmuştur:takdim, takdir (taktir farklı anlamdadır), takdis, tasdik, tekdir…
|» “Ses Bilgisi“ sayfasına dön! «|
BENZER KONULAR
- Yazının Bağlantısı: Ünsüz Değişmesi
- Yazının Bölümü: Ses Bilgisi
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Ses Bilgisi, Ses Olayları, Türkçe Ses Bilgisi, Ünsüz Değişmesi, Ünsüz Değişmesi Açıklama Örnek, Ünsüz Değişmesi Konu Anlatımı, Ünsüz Değişmesi Nedir, Ünsüz Değişmesi Örnek Kelime, Ünsüz Değişmesi Örnekleri, Ünsüz Değişmesi Özellikleri, Ünsüz Değişmesinin Tanımı
- Rastgele 10 Yazı:
- Divanü Lügatit Türk’ün Özellikleri
- Yavuz Bülent Bakiler
- Bilimsel Yazı Yazma Teknikleri
- Söz Varlığı Değişmeleri
- Aşk ve Sevgi Sözleri / 6 – (Güzel Sözler)
- Atatürk’ün Kültür ve Medeniyet ile İlgili Sözleri
- Okuma Alışkanlığı Nasıl Kazanılır?
- İsim Tamlaması Nedir?
- Tarihi Türk ile Başlatan Türk: Kazım Mirşan
- Bunları Biliyor musunuz? – (5)
İlk defa güzel bir tanımla karşılaştım.
URGAN kelimesinde nasıl bir değişim vardır?
Konuyu ayrıntılarıyla ele almanız çok güzel. Ayrıca güvenlik sorusuna bayıldım!
Bence bu konu ile ilgili soru örnekleride verseniz güzel olurdu.