Sözcüğün aslında olmadığı halde, bir ek aldığı zaman ortaya çıkan ünlülerdir.
genç – cik > gencecik
bir – cik > biricik
az – cık > azıcık
Yukarıdaki örneklernde ünlü türemesi görülmektedir. Buna benzer bazı sözcükler de vardır. Bunlar “öpücük, gülücük” gibi fiilden türeyen sözcüklerdir. Ancak “-cik”” eki isim soylu sözcüklerden yeni sözcükler türetebilir. Fiilden türeyen bu sözcüklerin “öpüşcük, gülüş – cük” gibi sözcüklerden “ş” sesinin düşmesiyle oluştuğunu söylemek daha mantıklı olacaktır. Dolayısıyla bir ünlü türemesinin olduğunu söylemek bu sözcükler için pek doğru olmaz.
Ünlü türemesinin görüldüğü yerler:
– Sonunda, sırayla bir sürekli veya süreksiz ünsüzle bir sürekli ünsüz bulunan Arapça ve Farsça kelimelerde, son iki ünsüz arasında telâffuzu kolaylaştırmak için bir ünlü türetilir. Bu kelimelere ünlüyle başlayan ekler veya bitişik yazılacak şekilde yardımcı fiiller getirildiğinde türemiş olan ünlüler tekrar düşer. Her ikisi de ayrı ayrı ama birbirinden kaynaklanan ses olayıdır: ünlü türemesi, ünlü düşmesi.
Örnekler: : emir < emr, keşif < keşf, azil < azl, nakil < nakl, hüküm < hükm, bahis < bahs, fikir < fikr, nutuk < nutk, sabır < sabr, şahıs < şahs, şehir < şehr, ilim < ilm, zehir < zehr, zikir < zikr
– Küçültme eki olan -cik’ten önce:
ÖRN: dar>dar-a-cık, az>az-ı-cık, bir>bir-i-cik, genç>genc-e-cik
– Bazı yabancı kelimelerin başında:
ÖRN: ilimon, ıraf, Iramazan, İrecep, ıradıyo…