Türkçede tekil, çoğul ve topluluk isimleri / adları nedir, bu adların cümle örnekleri ile ilgili sıkça mesaj gelmesi üzerine bu yazıyı yazıyorum. İsimler, çeşitli yönlerden sınıflandırılır. İfade ettikleri varlığın sayısına göre yapılan sınıflandırmada ise, tekil isim, çoğul isim ve topluluk isimleri kavramları karşımıza çıkar. Bu konuda dikkat edeceğimiz şey, ismin karşıladığı varlığın sayısı veya miktarı olacaktır. Şimdi kısa kısa tanımlar yaparak bu terimleri açıklayalım:
Tekil İsim
Bir isim, eğer yalnızca bir varlığı, nesneyi, kişiyi, eşyayı veya kavramı karşılıyorsa, ayrıca “-lar/-ler” çokluk ekini almamışsa bu kelime tekil isim olarak adlandırılır. Yani bu isimlerin, belirttiği varlık grubundan yalnızca bir tanesini göstermesi gerekir. Adından anlaşıldığı üzere “teklik” ifade eder.
Örnek: kalem, insan, bulut, çiçek, başarı, dostluk, kapı, ödev…
Çoğul İsim
Birden fazla varlığı, nesneyi, kişiyi, eşyayı veya kavramı ifade eden ve mutlaka “-ler/-lar” çokluk ekini almış olan isimlere çoğul isim denir. Çoğul isimler, aynı türden birden fazla varlığı kapsayan ve adından anlaşılacağı üzere “çokluk” ifade eden isimlerdir.
Örnek: öğrenciler, evler, çiçekler, insanlar, dostluklar, halılar…
NOT: Dünyada yalnızca bir tane bulunan bazı kelimeler çokluk eki alamaz. Örneğin “gökyüzü” kelimesine çoğul eki getirerek “gökyüzüler” diye bir kelime türetmek yanlıştır.
UYARI: Çoğul eki ile çokluk eki aynı şeyi ifade eder. İkisi de isimleri çoğul hâle getiren “-ler / -lar” ekidir. Bu ek, isimlerden veya şahıs zamirlerinden sonra gelerek “ailesi, çevresi” anlamı kazandıran “-ler / -lar” ekiyle karıştırılmamalıdır. Mesela “Ayşeler bize gelecek.” cümlesindeki “-ler” eki, birden fazla Ayşe’yi ifade etmez. Ayşe ve ailesini ifade etmek için kullanılır. Bu nedenle bu ek, çoğul eki değildir.
Topluluk İsmi
Görüntüsü tekil isim gibi olmasına rağmen, aynı türden birden fazla varlığı ifade edebilen isimlerdir. Adından anlaşılacağı üzere, bu isimler topluluk ifade eder. Bir isim “-lar / -ler” çoğul ekini almamasına rağmen, çok sayıda varlığı ifade edebiliyorsa, ona topluluk ismi denir.
Örnek: ordu, demet, orman, takım, ekip, deste, sürü…
NOT: Topluluk isimleri de bazen çoğul eki alabilir; fakat bu onların topluluk ismi olma özelliklerini değiştirmez.
Örnek: – Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!
– Dağın yamacında sürüler dolanıyor.
– Ulusları ayakta tutan kültür ve dildir.
UYARI: Aynı isim, farklı cümlelerde farklı anlamları karşılayacak şekilde kullanıldığında tekil veya topluluk anlamı ifade edebilir.
Örnek: 23 Nisan için sınıfı bayraklarla donattık. (tekil)
Bütün sınıf anlatılanları can kulağıyla dinledi. (topluluk)
Aşağıda sizler için hazırlamış olduğumuz tekil, çoğul ve topluluk isimlerinin görsel örneği bulunmaktadır. Bu örnek sayesinde, konuyu daha somut bir şekilde kavrayabilirsiniz.
Ayrıca aşağıya tekil, çoğul ve topluluk isimleriyle ilgili karışık örnekler sıralanmıştır:
– Bahçede çok değişik böcekler gördüm. (çoğul)
– Kırtasiyeden bir düzine boyama kalemi aldım. (topluluk)
– Çaycı eline ondan fazla bardak aldı. (tekil)
– Annem halıları yıkamacıya verdi. (çoğul)
– Köyde sürü sahibi çok insan varmış. (topluluk)
– Bilgisayar çağımızın iletişim aracıdır. (tekil)
– Öğretmenler 1 Eylül’de seminere başlıyor. (çoğul)
– Ekip tamam, hemen işe başlıyoruz. (topluluk)
– Sadece bu lamba iyi aydınlatıyor. (tekil)
– Türk ordusu dünyanın en güçlü ordularındandır. (topluluk)
– Otobanda arabalar aşırı süratli gidiyor. (çoğul)
– 12 Dev Adam, dünyaya adını yazdıran takımdır. (topluluk)
– Atalarımız ev alma komşu al derler. (tekil)
Orkun KUTLU
