Sözcükte anlam konularından soyut anlamlı kelimeler, genellikle beş duyu organımızla algılayamadığımız kavramları ifade etmek için kullanılır. Soyut kelimeler dokunamadığımız, göremediğimiz, duyamadığımız, tadına bakamadığımız veya koklayamadığımız kavramlardır. Örneğin “merak” kelimesi beş duyu organımızdan en az biriyle hissedemediğimiz için soyut anlamlıdır. Eğer algılayabilseydik, somut anlamlı kelime olurdu.

Türkçede eşya, nesne veya varlıkları karşılayan tüm kelimeler somuttur. Çünkü bunlar duyularımıza hitap edebilir. Bazısını görebilir, bazısına dokunabiliriz. İşte bunların dışında kalan, düşünce veya hayal ürünü olan, algılayamadığımız kavram veya eylemler soyut anlamlıdır. Özlem, bir kavramdır. Bu kavram algılanamaz; çünkü ancak kişinin psikolojisi veya düşünceleri ile ilgili bir durumdur.

Soyut anlamlı kelime örnekleri: merak, korku, heyecan, üzüntü, kaygı, teknoloji, sevinmek, vicdan, mutluluk, huzur, aşk, akıl, düşünce, cimri, başarı, inanç… Burada sıralanan kelimelerin hiçbirini algılayamayız. Bu kavramlar ve eylemler insanın zihninde yarattığı anlamları karşıladığı için soyut anlamlı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca isimler gibi, sıfat ve fiillerin de soyut olabilme özellikleri bulunmaktadır.

UYARI: Soyut anlamlı sözcüklerle ilgili en çok kafa karıştıran konu, bazı kelimelerin anlam özelliklerinin kestirilememesidir. Mesela “rüya” sözcüğü sizce soyut mudur? Buna eğer “Gözümüzle görüyoruz, o halde soyuttur.” diye cevap verirseniz, yanlış olacaktır. Zira rüya gözle görülmez, kişinin beyninde canlandırdığı bir hayaldir. Eğer bu şekilde somut mu, yoksa soyut mu olduğunu kestiremediğiniz bir kelime olursa bunu yorum yaparak sorabilirsiniz.

NOT: Tıpkı somut anlamlı kelimelerde olduğu gibi, soyut anlamlı kelimelerin de anlamı cümle içerisinde belli olur. Yani bir kelime cümle içerisinde somut anlamlı da soyut anlamlı olarak da kullanılabilir. Bu genellikle mecaz anlamlı veya eş sesli kelimelerde görülür. Örneğin “acı” kelimesi “Yediğim biber çok acıymış.” cümlesinde somut anlamlı olarak kullanılmıştır. Çünkü bu anlamda acı tadılarak hissedilebilir. Fakat aynı kelime “Gurbet o kadar acı ki, dayanması çok zor.” cümlesinde soyut anlamda kullanılmıştır.

Soyut Anlamlı Cümle Örnekleri

– Özgürlük milletler için en asil duygudur.
– Kahramanlık, saldırıp bir daha dönmemektir.
– Akşam oldu, hüzünlendim ben yine.
– Doğayla başbaşa, huzurlu bir tatil geçirdik.
– Çok zorluklar atlatmış; ama umudunu yitirmemişti.
– Teknoloji bağımlılığı her geçen gün artıyor.
– Her zaman dürüst bir insan olmayı tercih ettim.
– Bilim insanlarının en önemli özelliği merak etmeleridir.
– Rüyamda uzayın derinliklerinde astronot gibi süzülüyordum.
– Hiçbir şeyden nefret etmemek gerekir.
– Aklını iyi kullanırsan, bu soruyu kolayca çözebilirsin.

Orkun KUTLU

Somutlaştırma | Soyutlaştırma