Özellikle yarışmalarda veya sıralama sorularında baştan ikinci sorulduğunda tereddüt etmeden cevap veririz ama sondan ikinci veya üçüncü sorulduğunda aklımızda bir soru işareti belirir. En sondaki kişi sonuncu mudur, sondan birinci midir? Bu soru kafamızı karıştırdığı için, sondan ikinciyi de belirlerken hata yapabiliriz. Hâlbuki bunun çok basit bir mantığı vardır: Sonuncu demek, sondan birinci demektir.
Şimdi bir koşu yarışı düşünelim. Bu yarışı en önce bitiren kişiye “birinci” denildiğini hepimiz biliriz. Bundan sonra gelen kişiye ikinci, sonrakine üçüncü deriz. En son bitiren kişi de “sonuncu” olur. Peki bu sıralamayı sondan yapınca nasıl olmalıdır? Sıralama mantığını hiç değiştirmeden sondan başa doğru uygularsak, değişen hiçbir şey olmayacaktır. Yani yarışı en son bitiren kişiye “sonuncu” demek yerine “sondan birinci” diyeceğiz. Ondan bir önce bitiren kişi de doğal olarak “sondan ikinci” olacaktır. Bu şekilde sıralama yaptığımızda yarışı ilk bitiren kişi sonuncu olacaktır.
Aslında kilit nokta sondan ikinciyi belirlemektir. Çünkü bir gömleğin ilk düğmesini yanlış iliklerseniz, sonrakiler de hep yanlış gider. Sıralamada nasıl ki birinci, baştan birinci demekse; sonuncu da sondan birinci demektir. Bu kuralı iyi oturtursak ondan hemen sonra gelen kişiye sondan ikinci diyebilir ve bu şekilde hata yapmadan sıralama yapmış oluruz. Bunun için şu kuralı kafamıza koymamız gerekir ki bir yarışı ilk bitiren de son bitiren de birincidir. İlk bitiren baştan birinci, son bitiren ise sondan birincidir. Sonrakileri de ikinci, üçüncü diye sıralama yapabiliriz.
Aşağıda altı kişilik bir öğrenci grubu var. Bu öğrencilerin soldan sağa doğru sınav puanları şöyle olsun: “100 – 90 – 80 – 70 – 60 – 50” Yani en soldaki kız öğrenci 100 alarak grupta birinci olmuş, en sağdaki erkek öğrenci ise 50 alarak grubun sonuncusu olmuştur. Bu sıralamayı baştan yapınca hiç kafa karışıklığı olmamaktadır. Mesela bu grupta üçüncü olan öğrenci sorulsa, hemen bunun gözlüklü ve mor elbiseli kız olduğunu söyleriz. Peki ya bu gruptaki sondan üçüncü öğrenci kimdir diye sorulsa? İşte burada da aynı mantıkla sondan başa doğru sayarsak hiç hata yapmaz ve yeşil ayakkabılı erkek çocuğun sondan üçüncü olduğunu söyleriz.
Yukarıdaki görselde görüldüğü üzere altı kişilik bir grupta yaptığımız sıralamada baştan birinci olan kişi, sondan altıncı yani sonuncu olmaktadır. Baştan ikinci olan kişi, sondan beşinci olmaktadır. Baştan üçüncü olan kişi, sondan dördüncüdür. Baştan dördüncü öğrenci, sondan üçüncüdür. Baştan beşinci kişi, sondan ikincidir. Baştan altıncı yani sonuncu öğrenci ise sondan birinci kişi olacaktır.
Sınavlarda “Aşağıdaki kelimelerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturduğumuzda, hangisi sondan ikinci olur?” şeklinde sorular gelmektedir. Bu durumda cümleyi oluşturduktan sonra en sonuncu kelimeye sondan birinci diyip, ondan önce gelen kelimeyi seçmemiz gerekir. Örneğin: “sesi – uzaktan – davulun – gelir – hoş” kelimeleriyle bu soru sorulmuş olsun. Bu kelimelerle anlamlı ve kurallı bir cümle meydana getirdiğimizde “Davulun sesi uzaktan hoş gelir.” atasözü ortaya çıkar. Bu cümlede sondan ikinci kelime “hoş” zarfı olacaktır.
Orkun KUTLU
