Sesteş Kök Nedir?
Türkçede kök kavramının bir alt başlığı olarak sesteş kökler vardır. Bunlar yazılışları aynı olmasına rağmen anlamları farklı olan, hem isim olarak hem de fiil olarak kullanılabilen köklerdir. Bu konuyu anlamak için öncelikle kök kavramını ele almak gerekir. Bilindiği üzere kök, bir kelimenin cümledeki anlamıyla bağlantılı olarak parçalanabilen en küçük anlamlı birimidir. Bu konuyu öğrenmeden önce “Kök nedir?” başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.
Türkçede kökler isim ve fiil kökleri olmak üzere ikiye ayrılır. Eğer bir kök “-mek / -mak” ekini aldığı zaman anlamlı oluyorsa bu fiil kökü; bu eki almıyor ve aldığında bozuk bir anlam ortaya çıkıyorsa bu isim kökü olarak nitelendirilir. Fakat öyle kelimeler vardır ki, sesteş oldukları için hem isim hem de fiil olarak kullanılabilirler. İşte bu kelimelere de “sesteş kök” denilmektedir. Dikkat edilmesi gereken şey, köklerin iki anlamı arasında uzaktan yakından bir ilgi olmaması gerektiğidir.
Konuyu örneklendirecek olursak, “dal” kelimesini gördüğümüzde aklımıza ağacın dalı veya suya dalmak anlamı gelir. Bu iki anlam birbiriyle hiçbir şekilde alakalı olmadığı için bu kökler sesteş köktür. “Bin” örneğinde de bunu görebiliriz. Bu kelime bize bir şeyin üzerine çıkmak, binmek anlamı ile sayı olan 1.000’i çağrıştırır. Bu anlamlar arasında hiçbir bağlantı olmadığı için, bu kök de sesteş kök olarak kabul edilmelidir.
UYARI: İsim ve fiil olarak kullanılabilen köklerin aralarında bir anlam ilgisi olursa bunlar sesteş değil, ortak kök olarak kabul edilir. Mesela “eski ” kelimesi de eş seslidir ve kelimenin isim ve fiil anlamları arasında anlam ilgisi vardır. İşte bu kelime onun için sesteş kök değil, ortak kök olarak kabul edilmektedir. Soruları çözerken buna dikkat edilmesi gerekir.
Sesteş Kök Kelime Örnekleri:
Yüz, bin, dal, geç, kara, kır, sal, kız, dil, kuşak, ocak, yaz, yat, yol, kaz, el…
Sesteş Kök Cümle Örnekleri:
– Kaz gelecek yerden, tavuk esirgenmez. (isim)
– Define arayanlar buraları kazmış. (fiil)
– Eşine kırmızı bir gül hediye etti. (isim)
– Bilim adamlarına göre gülmek ömrü uzatıyor. (fiil)
– Hiçbir şey yemedim, çok açım. (isim)
– Sıcak olursa pencereyi açarsın. (fiil)
– Arkamdaki kız sınıfımıza yeni geldi. (isim)
– Notlarımı görünce ailem bana kızacak. (fiil)
– Saçlarım vitamin eksikliğinden dökülmüş. (isim)
– Elindeki parayı yerlere saçtı. (fiil)
Orkun KUTLU
Kök Nedir? | Gövde Nedir? | Ortak Kökler
Eş Sesli Kelimeler
BENZER KONULAR
Bu Yazıya 16 Kişi Yorum Yazmış!
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Sesteş Kök Nedir?
- Yazının Bölümü: Dil-Anlatım
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Eş Sesli Kökler, Fiil Kökleri, İsim Kökleri, Sesteş Kök Cümle Örnekleri, Sesteş Kök Örnek Kelime, Sesteş Kök Örnekleri, Sesteş Kök Özellikleri, Sesteş Kökle Ortak Kök Arasındaki Farklar, Sesteş Kökler
- Rastgele 10 Yazı:
- Soyutlaştırma Nedir?
- Anadolu Türk Şehirciliği / 2. Bölüm
- Düşüncenin / Anlatımın Akışını Bozan Cümle
- Mehmet Akif Ersoy (Hayatı, Kişiliği, Eserleri)
- Ünlü ve Ünsüz Benzeşmeleri
- Çoğul Eki Nedir?
- Yaratılış Efsaneleri / Türk Efsaneleri
- Yüknekli Edip Ahmet / Atabetül Hakayık
- Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanı
Dede Korkut Hikayeleri - Nişancı Mehmet Paşa
Hocam iyi günler. Bir Türkçe sorusu çözüyorum da hangi sözcüğün kökü eş seslidir diyordu. “aldım” sözcüğü eş sesli midir acaba? Şıklar da “bal” kelimesi de vardı. Onu işaretledim ama yanlış çıktı.
“Aldım” çekimli fiilinin kökü “al-” fiilidir. Bu kök hem kırmızı anlamına gelen “al” şeklinde hem de “almak” anlamında “al-” fiili şeklinde kullanabiliriz. Yani bu kelime eş sesli olarak kabul edilebilir. Fakat “bal” kelimesinin sadece isim olarak karşılığı vardır ve eş sesli değildir.
Sesteş kök olabilmesi için iki kökten birinin illa fiil diğerinin isim mi olması gerek yoksa isim isim fiil fiil de olur mu?
Hocam iyi günler “var” sözcüğü sesteş kök mü ortak kök mü?
Yaş kelimesi sesteş kök müdür?
Hocam “yer” kelimesinin sesteş kök örneğini açıklayabilir misiniz?
Tepedeki ağaçlar kuru yağmurlarını büyük bir gürültüyle yağdırdı.
Bu cümledeki sesteş kök hangisi?
Hocam at sesteş kök müdür?
Hocam el sözcüğünün sesteş kök oluşunu açıklar mısınız?
Hocam iyi günler “yar” kelimesi sesteş kök müdür?
Sesteş kök olabilmek için bir kökün birbiriyle ilişkisi bulunmayan iki farklı anlamı karşılıyor olması gerekiyor. Eğer birbiriyle alakalı anlamları karşılarsa ortak kök olur. “Yar” kelimesinin hem “uçurum” anlamı var. Hem de fiil olan “yar-” şekliyle “bölmek, kesip açmak” anlamları var. Bu anlamda bu kelime birbiriyle ilişkisi olmayan birden çok anlamı karşıladığı için sesteş kök kabul edilmelidir.
Hocam başarılar dilerim. Siteniz gayet iyi. Ufak bir detay hatırlatmak için yazıyorum. Sesteş ve ortak kök sayfa altı birbirlerine link bağlamayı unutmuşsunuz. Kolay gelsin.
Haluk Bey, ilginize teşekkür ederim. İçerik üretmek siz değerli ziyaretçilerimiz sayesinde anlam kazanıyor. Sayfa altlarındaki bağlantıları düzelttim, iyi çalışmalar.