Sovyetler Birliği çok sayıda ulusu yönetmiştir. Bu ulusları kontrol ederken Sovyetler bir takım araçlar kullanmıştır. Bu araçlardan başlıcaları şunlar olmuştur; İlk olarak SSCB’nin iktidar yapısı, özellikle SBKP önemli bir kontrol aracı olmuştur. Yetişkin nüfusun yaklaşık yüzde onu SBKP üyesi durumundaydı ve parti üyelerinin eğitim düzeyi daima, sıradan insanların eğitim düzeyinden daha iyiydi.
Komünist Parti, Temel Parti Örgütleri aracılığı ile tüm önemli birimlere sızmış ve her şeyi kaynağında ilk elden kontrol etmiştir. Ruslar her zaman politikaya egemen olmuşlardır. “Demokratik merkezcilik” ilkesi aracılığı ile az sayıda kişi (özellikle Ruslar) partiyi kontrol etmişler ve seçim süreci yukarıdan aşağıya doğru yönetilmiştir.
İkincisi, eğitim, medya ve diğer toplumsal olaylar (örneğin sportif olaylar) Komünizm propaganda aracı olarak kullanılmış, Sovyet vatandaşı tipi yaratmak için çaba gösterilmiştir. Üçünü olarak, güç kullanımı ve kısıtlamalar, Sovyetlerin ulusları kontrol etmesinde kullanılmıştır. Sürgünler ve katliamlar görülmüştür. Sürgünler ve göçler yoluyla, insanların karıştırılmasına çalışılmıştır. Ayrıca sürgünler ucuz işçi yada köle-işçi elde etme yolu olmuştur.
Dördüncü olarak, dini ve ahlaki değerlere saldırılarak, dinin gücü çökertilmeye çalışılmıştır. Sovyetlere karşı genelde tehdit olarak kabul edilen Orta Asya’nın gücünün zayıflatılması için, Türk kökenli halklar yapay olarak küçük birimlere bölünmüştür.
Son olarak, cumhuriyetlerin ekonomileri merkez tarafından katı bir kontrole tabi tutulmuştur. Özellikle Orta Asya hammadde deposu olarak kullanılmış ve bölgede yeterli yatırıma izin verilmemiştir. Tüm araçların devlet tekelinde olması ve ekonomideki katı devlet kontrolünden dolayı, uluslar Sovyetlere karşı rakip yada ayrılıkçı hareketleri finanse edememişlerdir.
Sayısız ulusu bir arada tutan ana faktörün “cebir-şiddet” olduğu söylenebilir. Gorbachev uluslara bazı özgürlükler tanıdığında, tüm ulusların kendi ulusal kimliklerini muhafaza ettikleri ortaya çıktı ve hemen ardından SSCB dağıldı. Şunu da eklemek gerekir ki, SSCB’nin dağılması kaçınılmazdı.
Gorbachev dağılma sürecine sadece hız kazandırmıştır. Glasnost’tan dolayı dağılma barışçı olarak gerçekleşmiştir. Eğer bir takım özgürlükler olmasaydı, dağılma yine gerçekleşecekti, ancak büyük bir olasılıkla bir iç savaş haline dönüşebilecekti.