Muhibbi
Asıl adı Süleyman olup Osmanlı Devleti’nin onuncu hükümdarıdır. Babası Yavuz Sultan Selim’in altı kızından başka tek oğlu olup, annesi Hafsa Sultan’dır. Yavuz’un Trabzon valiliği sırasında dünyaya gelmiş ve ilk eğitimini Trabzon’da görmüştür. Henüz on beş yaşında iken önce Karahisar sancak beyi, amcası Ahmed’in itirazı üzerine de Bolu sancak beyi olarak atanmıştır.
1509’da bir aralık Kefe’ye nakledildikten sonra İstanbul’da kaymakamlık vazifesiyle kalmış ve ardından 1513’te Saruhan sancakbeyliğine getirilmiştir. Babasının ölümü üzerine 26 yaşında bulunduğu 17 Şevval 926/30 Eylül 1520 tarihinde tahta geçti. Belgrat, Rodos, Mohaç, Viyana, Alaman, Irakeyn, Pulya, Karaboğdan, Istabur, Estergon, İran, Nahcivan ve nihayet Sigetvar olmak üzere bizzat on üç sefere kumandanlık eden Kanunî, seferde ölen dördüncü Osmanlı padişahıdır.
Sokollu tarafından ordudan ve hatta hazı önde gelen devlet adamlarından dahi başarıyla gizlenmiştir. O sırada Kütahya valisi olan oğlu Şehzade Selim’in yaklaşık yirmi gün sonra Sigetvar’a gelişi kadar, cesedi tahnit edilerek iç organları Otağ-ı Hümâyûn’da bir yere defnedilmiş, cesedi ise gizlice yaptırılan ve otağa sokulan bir tabut içinde tahtın altına gömülmüştür. Daha sonra İstanbul’a getirilen naşı, kendi inşa ettirdiği Süleyma-njye Camii avlusuna defnedilmiştir.
Yuvarlak çehreli, ela gözlü, kaşlarının arası açık, doğan burunlu, seyrek dişli uzun boylu olarak tarif edilen padişahın söz ve hareketleri son derece ölçülü ve nazik olarak nitelendirilmektedir. Ebussuud Efendi’ye kendi el yazısıyla yazdığı mektubundaki “Halde haldaşuın, sinde sindaşıım, âhiret karıııdaşuın. tarîk-i Hak’da yoldaşımı Molla Ebû Sıı’ûd Hazretleri’ne dii’â-i bî-had iblâğından sonra- Nediir hâliiniiz ve nicediir müzâc-i lâzınıü’l-iıntizâcuiiuz?'” ifadesi, hakkındaki bu görüşün doğruluğuna delil oluşturmaktadır. Bilginler, hekimler ve şairlerle bulunup sohbet etmekten ve şiirlerine nazire yazılmasından hoşlanılmış.
Muhibbi II. Murad’la başlayan şair Osmanlı padişahlarının beşincisidir. Büyük dedesi Fâtih, dedesi II. Bayezid ve babası Yavuz gibi o da şiir sanatıyla yakından ilgilenmiş ve Osmanlı edebiyatının çoğu gazel olmak üzere 3000 civarında şiiriyle en hacimli dîvanlarından birini vermiştir. İlk devirlerinde yazmış olması muhtemel bazı gazellerinde görülen aksaklıklara karşılık, eserlerinin önemli bir kısmı son derece ustaca söylenmiş şiirlerden oluşur.
Muhibbî‘nin devlet meselelerinin ağır yükü ve yorucu seferlerle geçen bir ömür içerisinde, eskilerin sürekli yazıp söyleyen anlamında “pür-gû” diye nitelendirdikleri türden bir şair olmasına karşılık, eserlerinde hiçbir zaman bu tipteki sanatkârların düştükleri özensizliğe düşmediği görülmektedir. Gazelleri inceden inceye işlenmiş hayâller ve söz oyunlarıyla doludur. Sade yazmaktan ve zaman zaman ustaca kaleme alınmış kahramanlık şiirleri nazmetmekten hoşlanan bir şairdir.
Kânûnî, eğer cihan hakimi sultanlardan biri olmasaydı bile şair olarak edebiyat tarihimizde yer alması gereken şahsiyetlerden biri olurdu. Arapça, Farsça ve Türkçe şiirleri olup Çağatayca da biliyordu. Farsça Dîvân’ı Coşkun Ak tarafından tercümesiyle birlikte yayınlanmıştır Muhibbî’nin Farsça Divan’ı Coşkun Ak tarafından neşredilmiştir.
Kanûnî hakkında bilgi veren kaynaklar onun hem Farsça hem de Türkçe şiirlerini övmüşlerdir. Nitekim Ahdî, “Türkî dilinde eş’âr-ı bî-nihâyesi lıûb ve zebân-ı risîde güftâr-ı bî-gâyesi mergûbdur” diyerek şiirlerinin güzel olduğunu ve beğenildiğini ifade ederken, Lâtîfî ise Farsça ve Türkçe güzel gazelleri ile nazik şişeri olduğunu söylemiştir. Oğullarından Şehzade Mustafa, Bayezid ve Selim de kendisi ve dedeleri gibi şair olarak yetişmişlerdir.
