Mecaz anlam nedir, cümle örnekleriyle konu anlatımını sizler için hazırladığımız bu sayfada bulabilirsiniz. Mecaz anlam, sözcükte anlam konusnun bir alt başlığıdır ve kelimelerin cümle içerisinde kazandıkları anlamı karşılayan bir dil bilgisi terimidir. Mecaz anlam, bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamından ilgi veya benzetme sonucunda uzaklaşarak kazanmış olduğu yeni anlamlara verilen addır. Yani sözlükte ilk sırada gelen anlamın dışında kalan, genellikle soyut bir anlam taşıyan ve gerçek anlamdan tamamen uzaklaşarak ortaya çıkan anlamlara denir.
Gerçek anlamın bir bakıma tersi gibi düşünebileceğiniz mecaz anlam, kelimenin temel anlamına uzak bir ilgiye sahip olabilir veya bu anlamıyla bir çeşit benzerlik kurularak oluşturulur. Örneğin “sıcak” kelimesinin akla ilk gelen karşılığı “ısısı yüksek olan, soğuk karşıtı” şeklinde olur. İşte bu kelimenin gerçek anlamıdır. Mecaz anlam ise, bu anlamdan tamamen uzaklaşarak ortaya çıkan “samimi, dostça, sevgi dolu” nlamıdır. “Gezimizin rehberi çok sıcak bir insandı.” cümlesinde rehberin vücut sıcaklığı belirtilmediği için, bu kelime gerçek anlamdan uzaklaşarak “sevgi dolu, içten” anlamını karşılayarak mecaz anlamda kullanılmıştır.
Örnekler: – Onun küçüklükten beri gözü hep yükseklerdeydi.
– Bu olayda mutlaka onun da parmağı vardır.
– Olaylara karşı kör ve sağırdır.
– Son otobüse yetişemezsem, işte o zaman yandım.
– Toplantıda bize çok ağır sözler söyledi.
– Cesaretimin kırılmasına sen sebep oldun.
– Ortalıkta savaş kokusu vardı.
– Senin aşkın da beni kuruttu be güzelim.
– Onun bu pişkinliğine bir anlam veremedik.
– Sokakta keskin bir kömür kokusu var.
– Kara haber tez duyulur.
– Yazılıdan zayıf alınca dersten iyice soğudum.
– İnce davranışlarıyla hepimizin gönlünü fethetti.
– Boş sözlerle beni oyalamayın.
– Galiba dün akşam annemi kırdım.
– Bana hediye alman çok ince bir davranıştı.
– Yaşadığımız bunca karanlık günlerden sonra aydınlık günler bizi bekliyor.
– Boş laflara karnım tok benim.
– İki arkadaş koyu bir sohbete dalmıştı.
– Arkadaş, bu kız seninle oynuyor.
– Taksit parasını harcayan oğluna köpürdü.
Mecaz anlam, aslında bir sanattır. Dilin köklü ve güçlü bir geçmişi olduğunu gösterir. Bu sanat hakkında ayrıntılı bilgi almak için “Mecaz / Değişmece” sayfasına bakabilirsiniz.
NOT: Mecaz anlam, abartı ile karıştırılmamalıdır. Bir sözü, abartılı bir cümle içerisinde kullanmak, onu mecaz anlamlı yapmaz.
Örnek: “Dünya kadar ödevim var.” cümlesinde “dünya” kelimesi mecaz anlamlı olarak kabul edilemez. Çünkü bu benzetme yoluyla abartı anlamı kazandırmak amacıyla kullanılmıştır.
NOT: Yan anlam ile mecaz anlamın farkına dikkat edilmelidir. Yan anlam, kelimenin gerçek anlamından uzaklaşmadan zaman içerisinde yüklenmiş olduğu farklı anlamları karşılarken; mecaz anlam, kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak yüklenmiş olduğu genellikle soyut anlamları karşılar.
Örnek: “Çekmecenin gözündeki renkli kalemleri gördün mü?” cümlesindeki “göz” kelimesi, gerçek anlamından uzaklaşmadan zaman içerisinde yüklenmiş olduğu bir “yan anlamı” karşılar. Bu kelime mecaz anlamlı olarak kabul edilmemelidir.
Orkun KUTLU
