- Çokbilgi.com - https://www.cokbilgi.com -

Masal Türünün Özellikleri

masal türünün özellikleri nelerdir

Sözlü edebiyat ürünlerinden olan masal; özellikle olağanüstü olayları ve kahramanları içeren, anlatılarak kuşaktan kuşağa aktarılan halk ürünü olan bir edebî türdür. Masalların yaşanması mümkün olmayan konu ve şahıs kadrosuna yer vermesi, belki de en belirgin özelliğidir. Halk hikayeleri olması yönüyle ait olduğu toplumun geleneklerini, yaşayışını, hayal gücünü ve ahlâki yapısını da masallarda görebiliriz. Zira masalları çocuklarda bazı erdemlerin oluşmasını sağlamak adına sıkça kullanırız.

Genellikle olağanüstü olayların ve kahramanların yer ve zaman belirtilmeksizin başından geçen olayların anlatıldığı, ağızdan ağıza aktarılarak günümüze kadar gelen halk hikayelerine masal denilmektedir. Bu tanım hâli hazırda masalın birçok özelliğini kendi içerisinde barındırmakla birlikte, aşağıda masalların genel özelliklerini küçük başlıklar hâlinde açıklamaya çalışacağım:

Masalların Genel Özellikleri

Yer ve zaman belli değildir. Masallarda belirli bir zaman belirtilmez, herhangi bir zaman diliminde olaylar gelişmeye başlar. Çağ, yıl vs. da genellikle belirtilmez. Masalın içeriğine göre hangi zamanlarda geçtiğini okuyucu kafasında şekillendirir. Masalın geçtiği yer de bazen bir köy, bazen bir saray, bazen bir adadır. Bunun içindir ki masallara başlanırken “Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde…” diye bir tekerlemeyle başlanır. Masallarda Hint Eli veya Kaf Dağı gibi kalıplaşmış yerler görülebilir.



Yazarları belli değildir. Bugün bazı masal yazarları var olsa da, masallar aslında anonimdir, yani masalların yazarları belli değildir. Masallar dilden dile anlatılarak, söylene söylene bugüne gelmiş edebi eserlerdir. Bunun için ilk olarak kim tarafından anlatıldığı bilinmez, bazen yüz yıllar içerisinde de bu unutulmuştur.

Sözlü edebiyat ürünleridir. Masallar ilk ortaya çıktıklarında yazıya geçirilmemiş, uzun yıllar halk tarafından ağızdan ağıza anlatılagelmiştir. Bundan ötürü masal türü, sözlü edebiyatın kapsamında değerlendirilir.

Olağanüstü olaylar vardır. Genellikle masallar gerçek hayatta gerçekleşmesi mümkün olmayan, olağanüstü olaylarla örülüdür. Gökkuşağının altında hazineler bulunur, fasulye sırıklarıyla gökyüzüne çıkılır, bulutların üzerinde tatlı bir uykuya dalınır, deniz kızlarına aşık olunur… Olağanüstülük, masalın en belirgin özelliklerinden biridir.

Kahramanları genellikle iyi ve kötü olmak üzere ikiye ayrılır. Masalın sonunda iyi ve doğru olanın kazanması muhtemeldir. Kahramanların da genellikle olağanüstü özellikleri vardır. Bazen insan dışında devler, cüceler, cinler, periler vs. de şahıs kadrosunda bulunabilir. Hayvanların kahraman olduğu masallara fabl denilir.

Eğitici yönleri ağır basar, bu yönüyle didaktik eserlerdir. Masallarda herhangi bir şeyi kanıtlama amacı güdülmez. Tamamen gizil olarak erdemlere övgü, fenalıklara yergi vardır.

Mutlu sonla bitmek, masalların genel özelliğidir. Bu edebiyat türünden genellikle çocukların hayal dünyasını şekillendirmek için yararlandığımızı düşünürsek, bu özelliğin aksi zaten pek mümkün olmamalıdır. Masaldaki iyi karakterler, er ya da geç kötü karakterleri yenerek mutlu sona kavuşmalıdır.

Tekerlemelerle başlayıp yine tekerlemelerle bitmek, masalların ayırt edici özelliğidir. “Develer tellal iken, pireler berber iken, ben ninemin beşiğini tıngır mıngır sallarken…” gibi tekerlemelerle başlayıp, “Onlar erdi muradına, biz çıkalım kerevetine.” gibi tekerlemelerle de biterler.

Evrensel erdemler içerir. Masallarda iyilik, dürüstlük, yardımseverlik, alçakgönüllülük, cesaret gibi iyi erdemler övülür; cimrilik, kötülük, fenalık gibi kötü huylar ise eleştirilir. Dünya masallarının neredeyse tamamında bu erdemler ön plana çıkarılır.

Hayal ürünü eserlerdir. Masallarda gerçekleşen olayların neredeyse tamamı kurgudur, hayale dayanır. Gerçekte yaşanmış olaylar değil, aksine yaşanması mümkün olmayan olaylar konu edinilir.

Düz yazı ve şiir karışımı masallar vardır. Bazı masallarda anlatıma akıcılık ve etkileyicilik kazandırmak amacıyla nesir olan kısımlar manzum dörtlüklerle desteklenmektedir.

Duyulan geçmiş zaman (-miş) kipiyle oluşturulur. Genellikle masallarda rivayet kipleri kullanılır, olaylar üçüncü kişi ağzıyla kaleme alınır.

Anlatım kısa, akıcı, anlaşılır ve özlüdür. Olay örgüsü belirgin bir şekilde kısa zaman içinde şekillenir. Yabancı kelimeler veya anlamayı zorlaştıracak süslü anlatımlar pek görülmez.

– Diğer olay yazıları gibi serim, düğüm ve çözüm bölümünden oluşurlar. Konu, olay, yer ve zaman ölçütlerine göre çözümlenebilir. Anonim ve sanatsal masallar olmak üzere iki başlıkta değerlendirilir.

Orkun KUTLU

Orkun Kutlu