Türkçede küçültme nedir, isimlerde küçültme ekleri nelerdir ve kullanımına örnek kelimeleri bu yazımızda sizlerle paylaşıyoruz. Küçültme ekleri, birçok dünya dilinde bulunduğu gibi Türkçede de vardır ve bu ekler hem bir duygu ifade eder hem de sıfat türetmek için kullanılır. Tanımlayacak olursak; “geldiği isim soylu kelimelere küçüklük, sevgi, şefkat, azlık, yakınlık, acıma gibi anlamlar yükleyen eklere” küçültme ekleri denir. Bu ekler, isimleri boyutlandırmaktan çok, bir duygu veya kavram ifade eder.
Türkçede yaygın olarak kullanılan küçültme ekleri, “-cik, -ce, -cek, -ceğiz, -imsi, -imtırak, -rek” olarak ifade edilebilir. Bu ekler vurguyu üzerinde toplar ve bu eki alan kelimeler cümle içerisinde farklı görevlerde kullanılabilir. Örneğin “kitap” kelimesine küçültme anlamı kazandırmak için “kitapçık” şeklinde küçültme eki gelebilir. Burada ekin görevi, kitap kavramının anlamını daha aza indirgemek, kastedilen eserin o kadar hacimli ve ciddi olmadığını göstermektir.
Küçültme ekleri, sadece küçültme anlamı için değil, aynı zamanda “acıma, şefkat” gibi anlamları karşılamak için de kullanılabilir. “Adamcağız, anneciğim, evceğiz, kedicik…” gibi örneklerde bu kullanım görülmektedir. Ayrıca bu ek, “ona yakın, onun gibi” anlamlarını karşılamak üzere de kullanılabilir. “Yeşilimsi, sarımtırak, büyükçe…” kelimeleri de bu kullanımı örneklemektedir.
Örnekler: – Çocukcağız bu sınava günlerdir çalışıyor. (acıma)
– Yaşlıca bir adam içeri girdi. (yakınlık)
– Ufarak bir çizik için çığlıklar kopardı. (küçümseme)
– Üzerinde kırmızımsı bir ceket vardı. (yakınlık)
– Sokaktaki kedicik çok masum görünüyor. (acıma)
– Babacığım, seni çok seviyorum. (sevgi)
– Minicik kurabiyeler yaptım senin için. (küçüklük)
NOT: Küçültme eki sadece isimlere gelmeyebilir, sıfatlar da küçültme ekini alabilir. Örneğin “genç” sıfatı, “gencecik” şeklinde küçültme ekini alabilir. Ayrıca küçültme ekleri, yapım eki olarak kabul edilmektedir; çünkü kelimelerden yeni anlam veya kavramlar türetirler. Bunun için küçültme eklerine çekim eki demek yanlış olacaktır.
Örnek: – Körpecik salatalıkları toplayıvermiş bahçeden.
– Büyükçe bir beyin humması geçirmiştim.
Orkun KUTLU
