Konu: Eski dilde “mevzu” denilen konu, kendisinden bahsolunan, kararlaştırılmış şey” demektir. Her yapının bir temeli, her fikrin bir dayanağı varsa, her yazının da mutlaka bir konusu vardır. Başıboş, ne anlatmak istediği belli olmayan, konusuz yazı olmaz. Yazı yazmaya karar veren kişi için her varlık, her olay, her düşünce, her mesele, velhâsıl her şey bir kompozisyon konusu olabilir.
Konu, ortaya konulan, kendisinden bahsedilen, kararlaştırılan şey demektir. Konu bir edebi eser veya yazının genel çerçevesi demektir. Bu genel çerçeveye her sanatçı ayrı açıdan bakar. Sözgelişi baharın çiçekleri, yağmurları, meyveleri ve getirdiği hastalıklar etrafında yazılmış dört yazı düşünürsek, bunların hepsinin konusu bahardır.
Bu ifadelerden anlaşılacağı gibi konu; üzerinde yazı yazmaya, konuşmaya, düşünmeye, eser vermeye yarayan kavram veya maddedir. Bu durumda yazmaya değer her şey bir kompozisyon konusu olabilir.
Yüzlerce örnek kompozisyon konularını görmek için aşağıdaki bağlantıları kullanabilirsiniz:
Kompozisyon Konuları / 1. Sayfa
Kompozisyon Konuları / 2. Sayfa
Kompozisyon Konuları / 3. Sayfa
a) Konunun ana düşüncesi: Konuyu meydana getiren varlık, olay, düşünce veya meseledir. Konunun kavranmasında temel ölçülerin başında konunun ana düşüncesi gelir. Konunun ana düşüncesi demek konunun özü demektir. Konunun maddesi anlaşılmadan yazılan kompozisyonlarda konu anlaşılmamış demektir. Dolayısıyla yazılanlar da bu konu dışında kalırlar.
Sözgelişi; “Körle yatan şaşı kalkar.” sözünü haklı çıkaran bir hikaye yazınız. Kompozisyonunda konunun maddesi “kötü insanlarla arkadaşlık etme”dir. Buradaki körlük ve şaşılığın gerçek anlamda düşünülmemesi gerekir. Görüş noktası konuyu sınırlandırmak için gereklidir.
b) Konunun görüş açısı: Tesbit edilen konunun ana maddesinin, yani olay, varlık, düşünce veya meselenin hangi yönden, hangi görüş açısından değerlendirileceğidir. Konunun kavranmasında ikinci önemli ölçü “görüş açısı”dır. Görüş açısı konunun maddesini çevreleyen görüş yönüdür. Görüş açısının tespiti yazarı dağınıklıktan kurtardığı gibi, konunun başka yönlere saptırılmasına da engel olur. Görüş noktası konuyu sınırlandırmak için gereklidir.
Yukarıdaki örnekte “görüş açısı”, kötü insanlarla düşüp kalkanların mutlaka kötü yola sapacaklarıdır. Konunun verilmesine göre bunun tersi savunulamaz. Örnekler buna göre düşünülecek, hikâye bu açıdan yazılacak demektir. Bunun tersi konu dışıdır. Bu konuyu hikâyelendiren bir yazar, kötü insanlarla düşüp kalkarak onları iyi yöne çeken bir kahramana yer veremez. Çünkü bu görüş, düşünce açısından doğru olsa bile, konunun veriliş biçimine göre, görüş açısına uymamakta, görüş açısını yalanlamaktadır.
c) Konunun türü: Yazılacak konunun fıkra, makale, mektup, hatıra, hikâye… vb. türlerinden hangisi olacağıdır. Kaleme alınacak bir konuyu başarıyla yazabilmek için, daha önce adlarını sıraladığımız (bkz. yazılı kompozisyon bahsi) edebiyat türlerinin vasıflarını iyi bilmek gerekir.
Konunun şeklinden, yazılmak istenen yazının türü anlaşılır. Bir kompozisyon konusu her tür yazı şekliyle yazılamaz. Deneme türüne uygun düşecek bir konu makale türüyle yazılamaz. Makaleye uygun bir konu hikaye şeklinde yazılamaz.