Kanıksama kelimesinin anlamı, “sık tekrar edilen şeylere alışma” tanımıyla özetlenebilir. Son zamanlarda sıkça duyduğumuz bu kelime, insanların sıklıkla birkaç kelime kullanarak ifade ettiği anlamı karşılamak üzere kullanılır olmuştur. Kişilerin bir konuda maruz kaldıkları olumsuz etkilere karşı, artık tepki gösterememe durumunu anlatmaktadır.
Kanıksamak, aslında bir “duyarsızlaşma” olarak kabul edilmelidir. Çevremizde hoşumuza gitmeyen şeyler olabilir veya doğrudan bize yönelen olumsuz uyarıcılar ortaya çıkabilir. Önce tepkimizi ortaya koyarız, refleks olarak kabullenmeyiz bazı şeyleri. Fakat tepkilerimizin işe yaramadığını gördüğümüzde veya bu etkiye maruz kalmak zorunda olduğumuzda artık tepki gösteremez hâle gelir, duyarsızlaşırız.
Örneğin ülkemizde yaşanan şiddet olayları yüzünden, son günlerde sıkça bu tür haberleri televizyonlarda görüyoruz. Bu tür olaylar karşısında insanlar ilk başlarda çok ciddi tepkiler verip, ülke olarak bunu yapanlar karşısında bir tepki ortaya koyuyor olsak da, her gün bu tür haberler görmenin acı sonucu olarak ne yazık ki milletimiz şiddet olaylarını kanıksayıp, artık bunlar karşısında eski duyarlılığını yitirmeye başlıyor ne yazık ki.
Kanıksama, aslında bir psikolojik savaş veya algı yönetim tekniğidir. Çünkü toplumun ahlak değerlerini, manevi duygularını veya hassasiyetlerini değiştirmek için önce küçük uyarıcılarla onu alıştırır, sonra tepki göstermeyecek hâle getirirler. Artık bu durumu kanıksamaya başlayan bireyler, oltaya düşmüştür. Toplumun refleksi böylece yavaş yavaş ele geçirilmektedir.
Kurbağa hikâyesini hepimiz biliriz. Bir kurbağayı, kaynayan suyun içerisine attığımız zaman aniden uyarılır ve tencerenin dibine kadar inip ani bir refleksle zıplayarak yanmaktan kurtulur. Fakat kurbağayı içerisinde soğuk su bulunan bir tencereye koyup, yavaş yavaş suyu ısıtmaya başlarsak… Kurbağa ani bir tepki ortaya koymanın gereksiz olduğunu düşünür, suyun ılıklığı onu sakinleştirir ve reflekslerini öldürür. Su ısındıkça kurbağa gevşer ve bir süre sonra istese de kaçıp kurtulamaz, ölür.
Günlük hayatta kullandığımız kanıksama cümleleri, işte tam da buna benzer olayları özetlemektedir. Şimdi onlara birkaç örnek vererek konuyu bitirelim:
– Halk benzin fiyatlarına zam gelmesine artık tepki göstermiyor.
– Çocuk her gün dayak yediği için, dayaktan korkmuyor.
– Öğrencilik yıllarımızda makarnayı kanıksamıştık.
– Zayıf almayı kanıksamış, sınıfın en düşük notunu aldığı hâlde hâlâ gülüyor.
– Her zamanki gibi yalan dolanla iş halletmeye çalışmasını kanıksamıştık.
– İşten çıkarmalar karşısında duyarsızlaşmaya başladık.
– Türkçenin itibarını zedeleyen bu hareketlere artık alıştık.
– Kanıksadık insanlara her fırsatta çamur atmaya çalışmasına.
Orkun KUTLU
