Metinlerdeki bakış açılarından biri olan kahraman bakış açısında yazar, edebi eserdeki kahramanlardan biridir. Yani yazar, kendi başından geçen veya kahramanlarından biri olduğu bir olayı kaleme almıştır. Metinde anlatıcı yazarın kendisidir. Yazar, olayların içinde bulunur; görme, duyma, bilme, yaşama, düşünme gibi yetenekleriyle okuyucuya olayları aktarır. Metindeki kişilerden biri olan yazar, olayları bizzat yaşayan asıl kahraman olabileceği gibi, olayları yaşamakla birlikte geri planda kalmış bir kahraman da olabilir.
Bir insanın sahip olabileceği tüm yetenekleriyle yazar olayların içinde bulunur. Bu yeteneklerin ötesine geçemez. Örneğin geleceği kestiremez, diğer insanların iç dünyasına inemez. Doğrudan olayları yaşarken hissettiklerini ve düşündüklerini dile getirir. Olaylarda anlatıcı olan yazarın duygu ve düşünceleri ön plandadır, kahramanın hareket noktası kendisidir. Yani yazar olayların ne kadar içindeyse, olaylar o kadar anlatılır, fazlası bilinemez.
Kahraman bakış açısında olayları kendi başından geçtiği gibi anlatan yazar, kendine özgü dil ve anlatım özelliklerini kullanır. Yani metindeki olayları anlatan kahramanın üslubu, yazarın dil ve anlatım özelliklerini yansıtır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, yazarın her zaman birinci ağızdan anlatımı tercih etmesidir. Yani cümleler her zaman “gördüm, ben söyledim, okudum, çıktım” gibi birinci tekil şahıs ekleri kullanılan yüklemlerle oluşturulur. Çünkü burada yazar, olayları bizzat yaşayan bir kahramandır.
Bu bakış açısında okuyucu ile yazarın iletişimi daha güçlüdür. Okuyucu için kahraman bakış açısı daha samimidir; çünkü doğrudan bir kişinin başından geçen olayları dinlerken olay örgüsü okuyucuya akıcı ve gerçekçi gelir. Özellikle roman ve hikayelerde, anı, günlük, hatıra ve mektuplarda kullanılan bu bakış açısı otobiyografik özellik taşımaktadır.
Kahraman bakış açısı ile ilahi bakış açısı arasındaki en belirgin fark, kahraman bakış açısında anlatıcının sadece kendi bilgi ve deneyimleriyle sınırlı olmasıdır. İlahi bakış açısında anlatıcı için zaman ve mekân sınırsızdır, insanların iç dünyası bile görülebilir. Kahraman bakış açısında anlatıcı, bir insanın yeteneklerinin ötesine geçemez, sadece merkezinde kendisinin bulunduğu bir olayı kendi duygu ve düşünceleriyle dile getirir.
Örnek Metinler
Noel heyecanı geçene kadar boyaları sakladım. Sonra mutfakta annemle yalnız olduğumuz sessiz bir öğleden sonra, sürünerek boyaları sakladığım yere gittim, dolabı ayağımla açtım ve siyah boya kutusunu çıkarıp önüme koydum.“Ne yapacaksın?” dedi annem, çömelip sırtımı duvara yasladığım yere gelerek. “Resim yapmayı denemeyeceksin herhâlde!”
Uslu uslu başımı salladım. Fırçayı ayak parmaklarımın arasına aldım, ağzımda ıslattım ve boyalardan birine, en sevdiğim renk olan parlak maviye sürdüm. Fırçayı diğer ayağıma değdirdim; çektiğimde mavi bir benek gördüm. “Oluyor!” diye bağırdım, heyecandan kıpkırmızı olduğumu hissediyordum.
(Sol Ayağım, Christy Brown)
—————–
Bir oğlan elinde yarış bülteniyle yanımdan geçerken durdurup programı aldım. Anlamadığım, yabancı bir jargonda yazılmış sözcüklerin içinden tüyolar çıkartmaya çalıştım, sonunda Teddy’yi, jokeyini, haranın sahibinin kim olduğunu ve kırmızı beyaz renkleri buldum. Fakat bunlarla niçin bu kadar ilgileniyordum? Kağıdı öfkeyle buruşturarak attım, önce ayağa kalktım, sonra tekrar oturdum. Bir anda ateş basmıştı, terleyen alnımı mendilimle kurulamam gerekti ve yakamın sıkmaya başladığını hissettim. Yarış hala başlamak bilmiyordu.
(Olağanüstü Bir Gece, Stefan Zweig)
Kahraman bakış açısı hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz, “Birinci ve Üçüncü Ağızdan Anlatım” başlıklı sayfamızdan da yararlanabilirsiniz.
Orkun KUTLU
