İsimlerle fiillerin farkları nelerdir, isimle fiil nasıl ayırt edilir gibi sorular ilkokuldan liseye kadar tüm sınıflarda karşımıza çıkar. Aslında çok basit bir bilgi ile bu soruya yanıt bulabilirsiniz; fakat dil bilgisi terimleri işin içine girince bazen fark etmek zor olabiliyor. İşte bu yazı aracılığıyla isimlerle fiillerin farklarını kolayca öğrenebileceksiniz.
İsimler ve fiilleri iki başlık altında karşılaştıracağız. Bu karşılaştırmalarla, bir kelimenin isim mi yoksa fiil mi olduğunu kolayca anlayabilirsiniz:
1. Anlam Yönünden Faklar
İsimler, varlıkları ve kavramları karşılayan kelimelerdir. Fiiller ise iş, oluş, hareket bildiren kelimelerdir. Yani isimlerde canlı veya cansız bir nesneyi, varlığı, eşyayı veya kavramı karşılama söz konusuyken; fiillerde bir hareket, devinim, iş, gerçekleşen bir olay söz konusudur. İşte bu durum, isimlerle fiillerin anlam yönünden farkını ortaya koyar.
Örnek: Anahtar, portakal, bulut, sezgi, ışık, Özkan, araba… (isim)
gezmek, düşünmek, yüzmek, bakmak, yürümek, konuşmak (fiil)
Örneklerde görüldüğü üzere kavram ve varlıkları karşılayanlara isim; o varlık ve kavramların hareketlerini karşılayan kelimelere ise fiil denilmektedir.
2. Dil Bilgisi Yönünden Farklar
Bir sözcük türü olarak düşünüldüğünde, isimlerin ve fiillerin kendilerine göre kullanım alanları bulunmaktadır. Bu bilgi, ekleri çözümleme adına da oldukça önem taşımaktadır. Şöyle ki bir ekin görevini veya adını bilmek için, geldiği kelimenin türünü bilmek de gerekli ve önemlidir. Bu bağlamda isim ve fiillerin aldıkları ekleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
| İsimlerin Aldığı Ekler | Fiillerin Aldığı Ekler |
| Hâl ekleri İyelik ekleri Çekim ekleri Yapım ekleri Çoğul eki İlgi eki Kaynaştırma eki Vasıta eki Ek fiil Eşitlik eki |
Kip ekleri Çatı ekleri Şahıs ekleri Çekim ekleri Fiilimsi ekleri Yapım ekleri Kaynaştırma eki Birleşik fiil ekleri |
Örneğin “çiçekler” kelimesi çokluk ekini almıştır ve bu eki yalnızca isimler alabilir. İşte bu bilgi sayesinde, “Çiçek kelimesi isimdir.” diyebiliriz. “görüş-” kelimesinin kökünün “gör-” fiili olduğunu anlamak gayet kolaydır; çünkü bu kelime “-üş-” işteş çatı ekini almıştır. Veya ek fiil alan “güzeldir” yükleminin kökü olan “güzel” kelimesinin bir isim olduğunu söylemek mümkündür.
İsimle Fiili Ayırt Etme Yöntemi
Bir kelimenin isim veya fiil olup olmadığını anlamanın en kolay yollarından biri, kelimenin sonuna “-mak / -mek” ekini getirmektir. Normalde bir kelimenin isim veya fiil kökünden olduğunu anlamak için kullandığımız bu yöntemi, sözcük türlerini belirlerken de kullanabiliriz.
Örnek: sözleş-, iste-, kullan-, sevin-, barış-, hallet- (fiil)
fincan, örtü, gece, sandalye, sevgi, çözüm (isim)
UYARI: Bu yöntemi kullanırken eş sesli kelimelere dikkat edilmelidir. Ayrıca bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için “isim ve fiil kökleri” adlı konumuza göz atabilirsiniz.
Orkun KUTLU
