Gerçek veya tasarlanmış bir olayın söz veya yazı ile anlatımına hikâye etme (tahkiye) denir. Roman; hikâye, hatırat, seyahat (gezi), biyografi ve otobiyografi gibi edebî türlerde temel anlatım biçimi olarak kullanılan “hikâye etme” üç ana unsur üzerine kurulmuştur:
A. Olay (hadise)
a) Giriş (serim)
b) Gelişme (düğüm)
c) Sonuç (çözüm)
B. Kişiler
C. Yer ve zaman
A. Olay: Genellikle, söylemek istediklerimizi bir olaya bağlayarak anlatır;
bu olayın meydana geliş sebebini, oluşmasını ve sonucunu, bir plân içerisinde hi
kâye ederiz. Hikâye etmede olaylar üç bölüm içinde gelişir:
a) Giriş (serim): Hikâyemizde olayın ortaya konduğu, yani yazının başlangıç, giriş bölümüdür. Anlatılmak istenen olay, olayın geçtiği yer ve zaman ile kişiler genellikle bu bölümde tanıtılır. “Giriş bölümü “gelişme” blümüne göre kısa “sonuç” bölümüne göre uzun olur.
b) Gelişme (düğüm): Ortaya konulan olayın açıldığı, okuyucuyu meraklandıracak şekilde geliştirildiği bölümdür. Bu bölümde okuyucunun merakı artar, sonucun ne olacağı üzerine düşünmeye başlar. İşte, okuyucunun merakının en yoğun olduğu bu bölümdür ve uyanan merakın eser bitinceye kadar sürdürülmesi yazar için oldukça önemlidir.
c) Sonuç (çözüm): Hikâyedeki olay veya olayların düğümlerinin çözüldüğü, merak edilen konulaın ortadan kalktığı, bütün soruların cevaplandırıldığı bölümdür. “Sonuç” da “giriş” gibi kısa ve öz olur
B. Kişiler: Hikâyede anlatılan olaylar genellikle kişi veya kişilerin başından geçer. Nasıl ki olay tasarlanmış olabilirse, kişi veya kişiler de tasarlanmış olabilirler. Ancak, bu kişi veya kişiler gerçeğe uygun olmalıdır. Hikâyede yaşatılan kişiler, en ince hatlarına kadar, bütün nitelikleriyle okuycunun zihninde canlandırabilecek şekilde tanıtılmalıdır. Bu tanıtmayı yapacak olan yazar veya konuşmacı kişilerin tasvirlerini yaptığı gibi, fizik ve ruhî portrelerini de çizer.
Bu çizgiyi tamamlarken, kahramanların davranışları ile konuşmalarından da yararlanır. Gerektiğinde, olay içinde kişiler karşılıklı konuşturulur. “Diyalog” adı verilen bu konuşmaların da tabiî ve inandıncı olması gerekir. Çünkü, anlatımı tamamlayan bu karışıklı konuşmalardır. Kişileri konuştururken onlann sosyal ve kültürel durumları, yaşadıklan bölgenin ağız özellikleri (Karadeniz, Doğu Anadolu, Azerî vb. ağız özellikleri) dikkate alınmalıdır. Böylece, anlatıma canlılık ve akıcılık kazandırılmış olur.
C. Yer ve zaman: Hikâyenin kahramanı kişi veya kişiler etrafında dönen olaylar, belirli yer veya yerlerde ve belirli zaman veya zaman dilimleri içerisinde geçer. Anlatan kişi (yazar), olayı hikâye ederken, zaman mefhumunu çok iyi kullanmalı, olayın akışını engellemeyecekn şekilde, ifade etmelidir.
Hikâye etmede bir olay üç şekilde anlatılır:
1) Olay, kendi başından geçmiş gibi anlatılır. Kişi “ben“dir.
2) Olay, üçüncü bir kişinin başından geçmiş gibi anlatılır. Kişi “O” dur.
3) Olay, başkasından duyulmuş gibi anlatılır.
Bu konuda “planlı bir hikaye örneği” sayfasına da bakabilirsiniz.